Kritiek krijgen kan als het einde van de wereld voelen voor hoog gevoelige personen (HSP-ers), die alles zo diep voelen, betekenis zien in elke interactie en het pijnlijk vinden om anderen teleur te stellen. Kritiek voelt vaak hard aan, omdat we aannemen dat het onze ergste angsten en overtuigingen bevestigt, namelijk dat we niet genoeg zijn zoals we zijn, of niet genoeg doen. 

Waarom is kritiek zo moeilijk voor een HSP

Met een karakter dat slechts door ongeveer 20% van de bevolking wordt gedeeld, worden Hoog Sensitieve Personen (HSP) vaak bekritiseerd, omdat ze anders zijn. Dit kan ertoe leiden dat je je niet begrepen voelt, of je een buitenstaander voelt.

Dit tast je zelfrespect aan en het maakt de kritiek nog pijnlijker. Ons hele leven hebben we van de samenleving en misschien van onze eigen familie gehoord dat we te veel, te emotioneel, te gevoelig, te stil, niet snel genoeg, niet flexibel genoeg, enz. zijn. Omdat een HSP-er wel graag verbinding wil en ook gericht is op het hebben van harmonieuze relaties, geeft het horen van kritiek veel stress.

Het zenuwstelsel van een HSP-er is gevoeliger voor de omgeving, daarom kan de intensiteit van kritiek ook zo overweldigend aanvoelen. Voor een HSP-er lijkt kritiek harder en extremer dan de persoon, die de boodschap overbrengt, wellicht bedoelt.

We voelen alles dieper, verwerken de betekenis van de kritiek uitvoerig en zijn meer afgestemd op de emoties van anderen. We voelen niet alleen onze eigen pijn, maar door ons grotere vermogen tot empathie voelen we ook de pijn van de ander.

Als we daarnaast in onze jeugd ook nog rolverwisselingen (parentificatie) meemaakten en wij ons verantwoordelijk voelen voor de pijn en het verdriet van onze ouders, wordt het nog overweldigender. Dit is te veel om te voelen en over na te denken en om te overleven proberen we het conflict dan liever te vermijden… 

HSP-reacties op kritiek

Zeer gevoelige mensen zijn gemaakt om subtiele details op te merken. We zien alles van lichaamstaal en een kleine verandering in sfeer nemen we gemakkelijk waar. Dit kenmerk is geëvolueerd omdat het een levensreddend voordeel was om onduidelijke gevaren op te merken. Maar het kan lastig zijn als we niet beseffen dat niet iedereen deze mogelijkheid heeft.

We gaan ervan uit dat anderen onze non-verbale signalen of vage reacties ook kunnen oppikken. Dat anderen zullen opmerken wanneer onze gevoelens gekwetst zijn. Wanneer we ons bekritiseerd voelen, kunnen we reageren op een manier die niet meteen gelinkt is aan de kritiek en verwachten we soms dat de andere persoon zal begrijpen hoe overstuur we zijn.

Een andere veelvoorkomende reactie op een conflict of op kritiek is het vermijden of kalmeren van de situatie. Omdat het te overweldigend is om het rechtstreeks aan te pakken, of omdat we ons zorgen maken over het verliezen van de relatie.

Een veelvoorkomende manier om de kritiek te sussen is om je te verontschuldigen en de volledige schuld op je te nemen, of het nu jouw schuld is of niet. Helaas leidt het voortdurend tot zwijgen brengen van onszelf en het opofferen van onze gevoelens en behoeften tot wrok, die een relatie kan vernietigen. 

Hoe om te gaan met kritiek

De ervaring van kritiek kan minder overweldigend zijn dan het nu voelt. Hoezeer onze gevoeligheid het moeilijker maakt om kritiek binnen te laten komen, we hebben ook eigenschappen door onze gevoeligheid die we kunnen gebruiken bij het omgaan met kritiek.

1) Check bij jezelf of het waar is

Bij het verwerken van een kritische opmerking is het belangrijk om naar de feiten te kijken. Het kan gemakkelijk zijn om aan te nemen dat wat iemand zegt een feit is, maar het gaat misschien helemaal niet om ons. Misschien projecteert de persoon, die de kritiek levert, een andere frustratie op ons, misschien voelen ze zich chagrijnig omdat ze niet hebben gegeten, of omdat ze depressief zijn en alles door een troebele lens zien.

Er zijn zoveel redenen waarom mensen reageren zoals ze doen, vooral gezien het feit dat iedereen een moment anders ervaart op basis van onze unieke levenservaringen. De kritiek gaat misschien niet over ons, dus neem even de tijd om over het hele plaatje na te denken, voordat je jezelf de schuld geeft.

2) Gebruik je gevoeligheid in je voordeel

Het hebben van actievere spiegelneuronen in onze hersenen, geeft ons een groter vermogen om empathie te voelen. Dit voelt soms als een last, maar om te kunnen voelen wat andere mensen voelen, is eigenlijk een geschenk!

Onze empathie, in combinatie met het vermogen om een breed scala aan emoties te voelen, geeft ons veel emotionele kracht. We kunnen meer lagen zien, we voelen en snappen sneller wat er bij mensen gebeurt. Soms meer dan anderen zich bewust zijn van zichzelf. 

Als iemand kritisch is, kunnen we onszelf in de ander verplaatsen en kunnen we vragen:

• Wat heeft deze persoon nodig?
• Wat kan er voor hen aan de hand zijn?
• Gaat dit echt over mij?

Deze aanpak kan duidelijkheid verschaffen, de impact van de kritiek verminderen en de basis vormen voor een zinvoller gesprek.

Een ander onderdeel van hoog sensitief zijn is het hebben van een brein dat beslissingen diep verwerkt, voordat je gaat praten of handelen. Onze hersenen nemen de kritiek zelf op, de non-verbale aanwijzingen van de persoon die kritiek had en de context, om de situatie duidelijker te begrijpen. Deze verwerking kan ons helpen de volgende vragen te onderzoeken:

• Is er een deel van deze kritiek dat waar en nuttig is?
• Ben ik eerder in een situatie als deze geweest? Wat werkte en wat niet?
• Wat kan ik anders doen in de toekomst?

Geef jezelf de tijd om het te bespreken met een vertrouwde vriend(in), schrijf je reflecties op in een dagboek, of werk hieraan met een therapeut.

3) Zelfregulering

Kritiek horen kan zeer bedreigend zijn, omdat ons wordt verteld dat we niet in de groep passen, of dat er iets onvolmaakts aan ons is, dat ons in de vecht- of vluchtmodus zet. Het is belangrijk om kalm te blijven, zodat we helder kunnen denken en toegang krijgen tot onze empathie. Een paar eenvoudige manieren waarop je kunt aarden, en in het hier en nu kunt blijven zijn:

• Je voeten stevig op de grond voelen en een paar keer diep ademhalen.
• De kamer rondkijken en in detail beschrijven wat je ziet.
• Onszelf een knuffel geven en zeggen dat we niet perfect hoeven zijn.

4) Oefen zelfcompassie

Het beoefenen van zelfcompassie kan onze veerkracht en het vermogen om met kritiek om te gaan vergroten. Onszelf vriendelijk behandelen, zoals we bij een vriend(in) zouden doen, helpt ons het bredere plaatje te zien.

Kritiek is hard en pijnlijk voor iemand die diep voelt en zich meer bewust is van subtiliteiten, zoals een HSP-er dat is. Maar een deel van wat kritiek zo moeilijk maakt voor hoog gevoelige mensen, kan ons er ook doorheen helpen. We hebben de gave om diep na te denken en het grotere geheel te zien.

Bron: Sharon Martin