Hoog Sensitieve Personen zijn intuïtief, voelen dingen diep en kunnen gemakkelijk overweldigd worden. Hoog gevoeligheid is een prachtige eigenschap! Maar het stellen van grenzen is voor veel HSP-ers een uitdaging. Hierbij wat praktische tips.

Hoe vaak kom je aan verzoeken van vrienden of geliefden tegemoet, ondanks dat je te moe of overprikkeld bent? Voelt het gemakkelijker om aan je eigen behoefte aan rusttijd voorbij te gaan, dan te riskeren iemand teleur te stellen, of je beperkingen toe te geven? Dit is zeker iets wat ik vaak gedaan heb en soms nog steeds doe. Om relaties te behouden en om de harmonie in relaties te bewaren. Of het nu om persoonlijke of zakelijke relaties gaat, we ontwikkelen vaak een strategie van “ja” zeggen, wanneer “nee” eigenlijk beter zou zijn voor onszelf.

Veelvuldig wensen van anderen inwilligen, wanneer we ‘leeg’ zijn, is schadelijk voor iedereen, maar vooral voor de Hoog Sensitieve Persoon (HSP) en/of de codependent.

Als gevolg van ons vermogen om informatie diep te verwerken, subtiliteiten in onze omgeving op te merken en emotioneel te reageren op anderen, kunnen HSP-ers en codependents gemakkelijk uitgeput en overbelast raken. Wanneer we voortdurend worden uitgeput, lopen we het risico angstig,  geïrriteerd, afgeleid of zelfs depressief te worden. Daarom is het essentieel om grenzen te stellen, wat betreft de tijd die we aan de mensen om ons heen geven, zodat we meer tijd en ruimte aan onze eigen behoeftes kunnen geven.

Waarom is het zo moeilijk om grenzen te stellen?

Empathie voor anderen

Een van de kernkwaliteiten van hooggevoeligheid en codependentie is een groot vermogen aan empathie. Soms zeggen wij gewoon “ja” om te voorkomen dat we iemand teleurstellen of kwetsen. Zelfs wanneer het niet uiterlijk wordt getoond, hebben wij het vermogen om subtiele veranderingen in de toon van een stem of lichaamstaal op te pikken die ongenoegen aangeven. Om de mogelijkheid te voorkomen schade aan de relatie te veroorzaken. Vooral omdat relaties erg zinvol en belangrijk zijn voor gevoelige mensen, gaan we voorbij aan onze eigen behoeften, om voor anderen te zorgen (=codependentie).

Angst voor conflict

Onze gefinetunede hersenen en zenuwstelsel helpen ons kleine subtiliteiten en sensorische input op te merken (geluiden, geuren, gevoelens), maar maken ons kwetsbaar voor over stimulatie. Als er een risico is op kritiek of confrontatie bij het stellen van een grens, zullen we liever iemand helpen. Gewoonweg om de stimulatie en de emotionele reactie – die een conflict veroorzaken- te voorkomen. Vaak zijn we ons hier niet eens bewust van en is het een automatische reactie (trance).

Laag gevoel van eigenwaarde

Hoewel er veel Hoog Sensitieve Personen zijn, zijn veel mensen zich niet bewust van hun hooggevoeligheid. HSP-ers voelen zich vaak anders dan anderen en worden onterecht gelabeld als verlegen, zwak, overdreven emotioneel of neurotisch. Dit resulteert in lage eigenwaarde en zelftwijfel. Wanneer wij onszelf als gebrekkig zien, zullen we proberen onze behoeften te negeren om ‘erbij te horen’ en anderen te plezieren, waardoor het moeilijk wordt om grenzen te stellen.

Manieren om grenzen te stellen

Wees direct en duidelijk

Met ons grote vermogen voor empathie en het vermogen subtiele sociale signalen op te pikken, merken we vaak op wat anderen nodig hebben voordat ze iets zeggen. We kunnen verwachten of hopen dat anderen onze behoeften op dezelfde manier identificeren. Maar helaas heeft niet iedereen dit talent van waarneming. Het is dus handig om een meer directe aanpak te gebruiken. Spreek openlijk en duidelijk, de volgende keer dat je iets nodig hebt of “nee” moet zeggen, in plaats van het geven van hints, subtiele suggesties of zelfs passief agressief gedrag.

Voorbeeld van een indirecte hint als iemand met je uit eten wil terwijl je moe bent: “Het was een lange dag” en hopen dat de ander het signaal oppikt en begrijpt dat je liever thuis wilt blijven.

Direct: “Ik zou graag met je uit eten gaan, maar ik ben nu te moe en heb behoefte om thuis blijven om uit te rusten.”

Limieten instellen 

Onze hersenen en zenuwstelsel verwerken alles wat we zien en horen grondig, dus kan het moeilijk zijn om te verwachten dat wij ons in hetzelfde tempo als mensen bewegen, die wat minder gevoelig zijn. Hoewel je collega’s en geliefden wellicht verwachten dat je de hele dag op e-mails en WhatsApp-berichten reageert, zal je grenzen moeten stellen om te voorkomen dat je opgebrand raakt. Het is essentieel om grenzen te stellen met betrekking tot je communicatie met anderen, om jezelf gedurende de dag tijd te geven te ontspannen. Een manier om deze kaders over te brengen is het instellen van een simpele autoreply-mail, zoals:

“Dank je voor je bericht. Ik kom erop terug” of “Op werkdagen tussen 9.00 en 17.00 uur zal ik reageren op je mail”.

Zeg “Ja” op je eigen voorwaarden

Het instellen van grenzen betekent niet noodzakelijkerwijs altijd “nee” zeggen. Voor die momenten waarop je echt wilt voldoen aan een verzoek, maar je op dat moment te moe of overweldigd voelt, zeg je “ja” op je eigen voorwaarden. “Ja” zeggen op je eigen voorwaarden kan bestaan uit het aangeven van verschillende tijden waarop je beschikbaar bent en/of iemand gewoon te laten weten dat je erop terug komt, nadat je er over hebt nagedacht.

Pauze nemen, om te reflecteren voordat je antwoordt op een verzoek, zorgt ervoor dat je hersenen de tijd hebben om het verzoek te verwerken en vergroot de kans dat je antwoord in lijn zal liggen met jouw behoeften. Bijvoorbeeld: “Ik zou je graag helpen met dat project. Schikt aanstaande dinsdag voor jou?”

Grenzen stellen en jezelf prioriteit geven kan moeilijk zijn voor een Hoog Sensitief Persoon/codependent, maar zelfzorg oefeningen zijn essentieel om overweldiging, angst en vermoeidheid te voorkomen. Directer zijn over jouw behoeften, limieten stellen op communicatie en “ja” zeggen op je eigen voorwaarden zal je helpen jou je energieniveaus te handhaven en vollediger in contact te zijn met jezelf en de mensen die belangrijk voor je zijn.