Wat zijn grenzen?

Grenzen creëren fysieke en emotionele ruimte tussen jou en anderen. Ze laten mensen zien hoe je behandeld wilt worden, wat oké is voor jou en wat niet. Grenzen zijn essentieel in alle relaties met je ouders, kinderen, vrienden, baas, enzovoort. Je wilt bijvoorbeeld een grens stellen naar een collega die herhaaldelijk jou laat opdraaien voor vervelende klussen en je hebt een grens nodig voor je moeder die maar doorgaat over de problemen die ze heeft met je vader. Zonder grenzen kun je je verstikt voelen, belast, of niet in staat om je ware gevoelens en behoeften te uiten. Grenzen beschermen je tegen mishandeling of misbruik, omdat ze jouw behoeften en verwachtingen communiceren.

Grenzen zijn gezond

Grenzen durven stellen gaat over de moed hebben om van onszelf te houden en voor onszelf op te komen, ook als we het risico lopen anderen teleur te stellen. Soms worden grenzen geconfronteerd met woede of weerstand (vandaar onze angst om ze te stellen). Maar het is niet verkeerd of gemeen om grenzen te stellen. Grenzen zijn niet bedoeld om andere mensen te straffen of te controleren. We stellen grenzen voor ons eigen welzijn. Ze zijn niet alleen goed voor ons, ze zijn goed voor alle betrokkenen.

Grenzen maken relaties juist makkelijker. Als dit verwarrend lijkt, denk er dan eens over na hoe het is als andere mensen grenzen aan je stellen. Geeft dat niet heel veel duidelijkheid? Maakt het iemand niet juist betrouwbaar als je weet wat iemand wel of niet oké vindt?

Stel jij het niet op prijs als jouw baas duidelijke grenzen stelt en je specifiek vertelt wat zij verwacht en wil in plaats van dat deze jou laat zwemmen en ondertussen geïrriteerd naar je is omdat jij haar wensen niet hebt gevoeld?

Hetzelfde geldt voor andere relaties. Kinderen gedijen het beste als ouders duidelijke en gezonde grenzen stellen en intieme relaties en vriendschappen zijn gezonder als beide partijen duidelijk zijn over hun behoeften en verwachtingen.

Wrok en teleurstelling in relaties

Als we geen grenzen stellen, worden we vaak wrokkig en teleurgesteld, wat niet goed is voor ons of onze relaties. Grenzen communiceren onze behoeften en verwachtingen en het is vriendelijk en duidelijk, helemaal niet egoïstisch, om anderen te vertellen hoe je behandeld wilt worden, wat je nodig hebt en wat je verwacht.

Maar toch, zelfs als we het belang van grenzen begrijpen, stellen we ze niet altijd.

Waarom ben jij bang om grenzen te stellen?

Mensen vermijden om vele redenen grenzen te stellen, maar angst is een van de grootste redenen:

• Angst om mensen boos te maken
• Angst om anderen teleur te stellen
• Angst om als moeilijk of egoïstisch gezien te worden
• Angst om gemeen te zijn
• Angst om relaties te verpesten
• Angst om anderen te verliezen

Innerlijke criticus

We zijn vaak bang om grenzen te stellen, omdat we niet gemeen willen zijn of niet als moeilijk of egoïstisch gezien willen worden. De meesten van ons hebben geleerd hoe belangrijk het is om goede meisjes of goede jongens te zijn, dat we aangenaam, aardig en onbaatzuchtig moesten zijn. De boodschap die we vaak als kinderen kregen was dat we goed of zelfs perfect moesten zijn, anders zouden onze ouders (en anderen) niet van ons houden. Deze (nonverbale) boodschappen hebben we geinternaliseerd en onze innerlijke criticus praat nog steeds op deze manier tegen ons.

Aanpassen en pleasen

Als gevolg hiervan hebben we het gevoel dat we anderen gelukkig moeten maken, of hen in ieder geval niet mogen kwetsen. Met andere woorden, we worden pleasers. Daarbij laten we over onze grenzen gaan uit angst. We stellen de behoeften van andere mensen boven die van onszelf. En we offeren ons recht op veiligheid, respect en de vrijheid om onszelf te zijn op, wat in wezen anderen vertelt dat hun behoeften belangrijker zijn dan de onze en dat ze ons kunnen gebruiken om te krijgen wat ze willen.

Gezonde grenzen

Uiteraard is dit niet de boodschap die we willen geven aan onze geliefden, familie, vrienden en collega’s. We willen onszelf genoeg waarderen om te vragen wat we nodig hebben, om met respect behandeld te worden en om onze eigen gevoelens en ideeën te hebben. En daarom moeten we leren gezonde grenzen te stellen.

Hoe je grenzen stelt op een vriendelijke en duidelijke manier

Laten we beginnen met te onthouden dat vriendelijk grenzen stellen er niet perse voor zorgt dat anderen niet boos worden. Jij kunt niet bepalen hoe andere mensen op jouw verzoeken reageren. Het gebruik van deze communicatietips kan echter wel de kans verkleinen dat anderen boos reageren en dat jouw grens aanleiding wordt voor een goed gesprek.

Maar onthoud vooral ook dat het belangrijk is dat je deze grenzen voor JOU stelt. Het zal JOU helpen een beter gevoel over jezelf te geven en je zelfwaardering vergroten. Hoe de ander reageert is van secundair belang, omdat jij er simpelweg geen controle over hebt.

Ik weet dat dit laatste voor codependents moeilijk is. Daarom hieronder een paar tips die je helpen op een vriendelijke manier je grenzen te stellen.

1. Houd de focus op jouw gevoelens en behoeften

Grenzen stellen gaat over communiceren wat je nodig hebt en verwacht. Het kan belangrijk voelen om iemands kwetsende gedrag te duiden, maar dat zou niet de focus moeten zijn van het stellen van je grens. Door te concentreren op wat iemand verkeerd heeft gedaan, wordt hij waarschijnlijk defensief. Vertel in plaats daarvan hoe jij je voelt en wat je nodig hebt.

2. Wees direct en duidelijk

Soms zijn we, in een poging om aardig te zijn, te vaag en voorzichtig in onze communicatie en vragen we niet duidelijk om wat we willen of nodig hebben. We zeggen bijvoorbeeld dat we iets niet fijn vinden, maar zwakken de boodschap daarna af met te veel begrip voor de ander of onze non-verbale manier van communiceren zegt iets anders dan onze verbale manier van communiceren.

3. Wees specifiek

Vraag precies wat je wilt of nodig hebt. Specificiteit maakt het voor de ander gemakkelijker om jouw perspectief te begrijpen en te begrijpen waar je nu precies om vraagt.

4. Gebruik een neutrale maar duidelijke toon

Je stemgeluid kan belangrijker zijn dan je woordkeuze in je communicatie, dus let er ook goed op hoe je het zegt. Probeer schreeuwen, sarcasme, vloeken, of minachting te vermijden: dit haalt mensen weg van je bericht, ze stoppen met luisteren en beginnen zichzelf te verdedigen.

5. Kies een goed moment

Vermijd de verleiding om impulsief dingen te zeggen zonder na te denken. Kies bij voorkeur een tijdstip waarop jullie beiden kalm, nuchter, goed uitgerust en niet afgeleid zijn door telefoons, andere mensen of problemen.

Er is niet altijd een perfect moment om grenzen te bespreken en als je te lang wacht, loop je het risico dat wrok zich opstapelt. Kies dus het best mogelijke moment. (Let op: sommige grenzen moeten worden gesteld in minder ideale omstandigheden!). Als jij of iemand anders in direct gevaar verkeert, moet je onmiddellijk een grens stellen, zoals het verlaten van de onveilige situatie.

6. Houd rekening met de behoeften van de ander maar vooral en eerst met die van jezelf

Wanneer je grenzen stelt voor iemand om wie je geeft, wil je misschien ook rekening houden met hun behoeften. Met andere woorden, soms is een compromis gepast. Compromissen zijn belangrijk in relaties, maar houd er rekening mee dat jij niet de enige bent die compromissen sluit en dat je niet opgeeft wat voor jou belangrijk is. Codependents hebben de neiging toe te geven in plaats van compromissen te sluiten, daarom zijn grenzen zo belangrijk.

Ben je bang voor woede?

Woede is voor de meesten van ons een ongemakkelijk gevoel. En omdat het ongemakkelijk is, proberen we het te vermijden of uiten we het op een passief agressieve manier. Maar wanneer we proberen de woede van andere mensen te vermijden, stellen we geen grenzen, passen we onszelf te veel aan om anderen te plezieren, of tolereren we zelfs mishandeling. En zelfs als we proberen de woede van andere mensen te vermijden, kunnen we dat niet. We hebben geen controle over hoe andere mensen zich voelen en sommige mensen zullen ongetwijfeld ontevreden zijn, wat we ook doen.

In plaats van te proberen woede te vermijden, kan het helpen om even stil te staan en jezelf af te vragen waarom woede zo ongemakkelijk voelt. Probeer de volgende vragen te beantwoorden om aan de slag te gaan.

• Mocht je als kind boos zijn? Wat gebeurde er als je boos was?
• Hebben mensen je pijn gedaan toen ze boos waren?
• Hebben ze jouw grenzen overschreden terwijl ze boos waren?
• Wat is het verschil tussen boosheid en geweld?
• Is het mogelijk om boos te zijn zonder gewelddadig of agressief te zijn?
• Associeer je woede met heftige ruzies die uit de hand lopen? Hoe komt dat?
• Maakt boos worden je een slecht mens?

Voorbeelden van hoe je grenzen kunt stellen

Hieronder een paar voorbeelden van wat je zou kunnen zeggen om een grens te stellen op een vriendelijke en duidelijke manier. Je kunt dit aanpassen aan jouw behoeften en persoonlijke stijl. We zijn allemaal verschillend, dus we moeten de woorden vinden die bij ons passen, maar deze voorbeelden geven je een uitgangspunt.

Je voelt je bijvoorbeeld beschaamd en gekwetst als je vriend grappen over je maakt tegen zijn vrienden. Je hebt hem al gezegd dat je dat niet leuk vond en hij zei dat je je niet op moest winden, hij maakte maar een grapje. Als je op een vriendelijke manier toch een grens wilt stellen zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen: “Ik wil graag met je praten over wat er gebeurde toen je vrienden hier waren. Ik weet dat je het niet zo bedoelde, maar het kwetste me echt. Ik voelde me voor schut staan en ik schaamde me. Ik zou graag willen dat je dit soort grapjes niet meer herhaalt in het bijzijn van je vrienden…”

Of je hebt een vrij nieuwe relatie met iemand die je erg leuk vindt. Hij/zij wil fysiek intiemer worden, maar je bent er nog niet klaar voor. Je zou dan bijvoorbeeld op een vriendelijke manier kunnen zeggen: “Ik geniet heel erg van onze ontmoetingen en het is moeilijk voor mij om over te praten, maar ik doe het toch omdat het belangrijk voor me is. Je bent belangrijk voor me en ik wil niet dat er een misverstand over is, dus ik wil eerlijk en open zijn over mijn gevoelens. Ik ben nog niet klaar om seks te hebben. Ik wil het rustig aan doen en genieten van waar we nu in deze relatie zijn en ik wil niet te snel gaan…”

Zoals je in beide voorbeelden kunt zien, kunnen ze het begin van een gesprek zijn, dat hopelijk leidt tot wederzijds begrip waarin beide mensen zich gehoord en gewaardeerd voelen.

Disrespect op kwetsbaar je gevoelens delen

Reageert de ander niet respectvol op jouw kwetsbare gevoelens, dan kun je opnieuw een grens stellen en jezelf afvragen hoe je hiermee om wilt gaan. Je kunt bijvoorbeeld stoppen met een disrespectvol gesprek door op een rustige toon te zeggen: “Ik stop dit gesprek omdat het geen constructief en respectvol gesprek is. Laten we erover praten als we beide gekalmeerd zijn.”

Je innerlijke kind serieus nemen

Gebruik de tijd en ruimte die je daarmee creëert om terug naar jezelf te gaan en naar jouw gevoelens en behoeftes. Neem jezelf serieus. Maak contact met je innerlijke kind, die wellicht bang of overstuur is. Vraag je innerlijke kind wat het nodig heeft van JOU op dat moment. Je eigen gevoelens en behoeftes serieus nemen is wel iets wat jij zelf kunt doen en waar je dus controle over hebt.

Grenzen voelen in je lichaam

Soms is het zo dat we als kind hebben afgeleerd onze grenzen te voelen, omdat er veelvuldig over onze grenzen is gegaan en niemand ons geleerd heeft dat persoonlijke grenzen belangrijk zijn. We hebben in plaats daarvan geleerd onze grenzen (die we als het goed is in ons lichaam voelen) te negeren en te bagatelliseren. De challenge Luisteren naar je lichaam kan een begin zijn om het voelen van de grenzen in je lichaam weer serieus te nemen.

Oefenen met grenzen stellen

Voor welke grenzen ben je bang (geweest) om deze te stellen? Probeer eens voor jezelf op te schrijven op wat voor manier je vriendelijk en direct je gevoelens en behoeften kunt uiten in de situatie waarin jij het moeilijk vindt een grens te stellen. Als je dat te lastig vindt, laat je dan helpen door een goede vriend(in) die wel goed is in het aangeven van gezonde grenzen of een therapeut die je kan begeleiden in dit proces.