Het is normaal om op een gezonde manier afhankelijk te zijn van anderen. Codependentie is echter wat anders dan het type afhankelijkheid dat wordt aangetroffen in goed functionerende relaties.

Wat is gezonde afhankelijkheid?

Mensen zijn sociale wezens en hebben altijd in gemeenschappen geleefd en op elkaar vertrouwd voor ons voortbestaan. Er is dus niets mis met anderen nodig te hebben, op anderen te vertrouwen en om hulp te vragen.

Gezonde afhankelijkheid bestaat uit wederzijds geven en nemen op een gelijkwaardige manier: beide mensen geven en ontvangen steun, aanmoediging, praktische hulp, enzovoort. In codependent relaties geeft echter één persoon veel meer dan de ander en krijgt er niet veel voor terug. Dit is een recept voor burn-out, wrok en ontevredenheid.

Daarentegen vergroot gezonde afhankelijkheid het zelfrespect, de eigenwaarde en het zelfvertrouwen van mensen en bevordert het liefdevolle gevoelens, wederzijds respect en een gevoel van emotionele veiligheid in relaties.

Wanneer je een gezonde afhankelijke relatie hebt, maakt het helpen en aanmoedigen van je partner het gemakkelijker voor je om de wereld in te gaan en problemen aan te pakken, nieuwe dingen te proberen en je angsten te overwinnen.

Het stelt je ook in staat om je eigen autonome persoon te zijn, dus is er een balans tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid. Met andere woorden, gezonde afhankelijkheid houd je niet tegen, het ondersteunt je om je beste zelf te zijn. Gezonde afhankelijke volwassenen hebben een sterk gevoel van wie ze zijn en voelen zich competent om door de wereld te navigeren en hun behoeften te uiten. Ze accepteren hulp, maar vertrouwen niet op anderen voor hun zelfrespect. Daarentegen is de identiteit van een codependent persoon verpakt in een relatie waarvan je niet weet wie je bent, wat je wil of hoe je gescheiden kunt voelen van je partner.

Samengevat, een gezonde afhankelijke relatie brengt je identiteit als geheel en afzonderlijk individu niet in gevaar. Het stelt je in staat om hulp te geven en te ontvangen, met behoud van je eigenheid en autonomie!

Wat is codependentie en wat maakt deze vorm van afhankelijkheid ongezond?

Codependentie is niet alleen een te grote afhankelijkheid van een andere persoon. Het is een verstrengeling, wat betekent dat je identiteit verweven is met je partner. In een codependent relatie ligt je focus zo op de andere persoon, wat betekent dat jouw behoeften, gevoelens en interesses worden onderdrukt en genegeerd.

Je bent misschien een onafhankelijk persoon in de zin dat je volledig in staat bent om de kost te verdienen, de rekeningen te betalen en voor je kinderen te zorgen (hard werken, betrouwbaarheid en zorgzaamheid zijn veelvoorkomende eigenschappen van codependents), maar je hebt een ongezonde behoefte om nodig te zijn, waardoor je afhankelijk blijft van iemand anders om je waardig en geliefd te voelen.

Behoefte om nodig te zijn

Codependents bouwen hun eigenwaarde op door anderen te helpen, te repareren en te redden. En dit creëert een onbalans in je relaties. Om codependent relaties te laten werken, moeten beide partijen hun rol accepteren, één als verzorger of gever en één als de “gebrekkige” of nemer.

Als gevolg van jeugdtrauma, emotionele verwaarlozing in de kindertijd en disfunctionele gezinsdynamiek, voelt een gever zich fundamenteel onwaardig en gelooft hij dat hij liefde moet verdienen.

Je offert dus je eigen behoeften op om je geaccepteerd en gewaardeerd te voelen. Dit creëert een ongezonde afhankelijkheid van anderen voor de bevestiging van je gevoelens, interesses, overtuigingen, waarde en zelfs je bestaan. Het is nooit gezond om afhankelijk te zijn van anderen om je waarde te valideren. Deze behoefte aan externe validatie zorgt ervoor dat veel codependents gevangen zitten in onbevredigende, ongelukkige en soms zelfs gewelddadige relaties, omdat ze zich doelloos en niet geliefd voelen zonder de rol van gever.

Helpen versus faciliteren

Zoals eerder gezegd, bieden gezonde afhankelijke relaties wederzijdse steun en hulp – en de hulp die wordt gegeven, stelt de andere persoon in staat om te groeien en te leren. Maar in codependent relaties biedt vaak één persoon hulp – en de hulp heeft de neiging om meer afhankelijkheid te creëren. Omdat je dingen voor je partner mogelijk maakt of doet in plaats van de ander dit voor zichzelf te laten doen.

Als codependent is jouw behoefte om nodig te zijn zo sterk dat je jouw geliefde onbewust in staat stelt disfunctioneel en afhankelijk te blijven, want als jouw geliefde beter wordt (nuchter, werkend, gezond, enz.), heb je geen doel meer en zonder een doel voel je je geen liefde waard. Dit is een angstaanjagende gedachte en je angst voor verlating kan je ertoe brengen aanhoudend te zeuren, ongewenst advies te geven en dingen voor de ander te doen. Dergelijke “hulp” is iets anders dan het soort hulp dat kenmerkend is voor gezonde afhankelijke relaties, waardoor je geliefde wordt aangemoedigd om zelfvoorzienend en zelfverzekerder te worden.

Gezonde afhankelijkheid stimuleert groei

Codependentie houdt mensen vast in ongezonde, soms gewelddadige relaties. In tegenstelling tot gezonde afhankelijkheid, moedigt het individuen niet aan om emotioneel, professioneel, sociaal, spiritueel of anderszins te groeien. Codependent relaties zijn gericht op het handhaven van de status-quo, zodat de gever zelfrespect kan blijven ontlenen aan het “helpen” en de nemer in zijn fysieke, emotionele, financiële of andere behoeften kan voorzien. Codependents vinden het moeilijk om zelfstandig te functioneren, omdat ze consequent op iemand anders hebben vertrouwd om een fundamenteel gebrek aan eigenwaarde te compenseren.

Relaties zijn belangrijk. Ze voegen een extra laag van vreugde en vervulling toe aan ons leven; ze bieden kansen voor groei. Ze kunnen echter niet de diepe wonden repareren die we vanuit onze jeugd met ons meebrengen in de relatie. We hebben we de neiging om deze disfunctionele relatiedynamiek te herhalen, totdat we de wortel van het probleem zelf hebben verholpen.

Gezonde afhankelijkheid versus codependentie

Het verschil herkennen tussen gezonde afhankelijkheid en codependentie kan moeilijk zijn, vooral als je nog nooit een gezonde wederzijdse afhankelijkheidsrelatie hebt gehad. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen onderlinge afhankelijkheid en codependentie en ik hoop dat het je zal helpen bij het onderscheiden van gezonde afhankelijkheid van codependentie:

*In plaats van een liefdespartner kan het uiteraard ook om een al dan niet gezonde afhankelijkheid van een ouder, kind, familielid, baas, collega of vriend gaan.

Bron: Sharon Martin