Codependents zorgen graag voor anderen. Dit is een mooie kwaliteit, behalve wanneer dit ten koste gaat van jezelf en wanneer je het doet wanneer hulp niet gewenst of nodig is. Het patroon van iemand willen ‘redden’ en vervolgens wrok en spijt hebben, komt veel voor.
Wat is ‘redden’ anders dan helpen?
Redden is een ongezonde versie van helpen. Je probeert andere mensen te veranderen of te fixen.
Redden houdt in:
- Dingen doen voor anderen die ze zelf kunnen doen.
- Het gemakkelijker maken voor anderen om hun ongezonde gedrag voort te zetten.
- Anderen helpen de gevolgen van hun daden te vermijden.
- Meer doen dan jouw deel van het werk.
- Verantwoordelijkheid nemen voor andere mensen, proberen hun problemen op te lossen.
- Helpen omdat je voelt dat het moet in plaats van omdat je het wilt (dwangmatig).
Natuurlijk is niet alle hulp slecht of ongezond. Om onderscheid te maken tussen redden en echte en gezonde hulp, is het goed om je motivatie om te helpen en verwachtingen met betrekking tot het resultaat eens onder de loep te nemen.
Echte hulp wordt gegeven met een open hart, zonder verplichtingen en zonder verwachtingen. Het wordt gedaan omdat we willen helpen, niet omdat we het gevoel hebben dat het moet, of omdat we ons schuldig zullen voelen als we dat niet doen. Echte hulp is niet een poging om mensen te helpen gevolgen te vermijden. Echte hulp bevordert de afhankelijkheid niet.
Waarom redden codependents?
Codependents voelen zich vaak gedwongen om te helpen. We zien een probleem en komen in actie, vaak zonder te onderzoeken of het ons probleem wel is om op te lossen of niet. Redding geeft ons een doel: het geeft ons het gevoel dat we nodig zijn, iets waar codependents naar hunkeren.
Codependents hebben vaak een laag zelfbeeld, dus redden wordt onze identiteit en helpt om ons belangrijk of waardevol te voelen. Gewoonlijk is onze drang om te helpen terug te voeren naar onze kindertijd. Het is meestal het resultaat van een disfunctionele gezinsdynamiek, culturele rollen en maatschappelijke verwachtingen.
Soms is redden een onbewuste poging om een traumatische ervaring uit het verleden over te doen, zoals een verlangen om een ouder te redden, die je niet kon redden, of een verlangen om zelf gered te worden. Vaak worden vroege ervaringen van machteloosheid in ons opgeslagen en als volwassenen herhalen we onze mislukte pogingen om mensen te redden, zonder ons bewust te zijn van het verband tussen het verleden en het heden.
Redden kan natuurlijk ook een mentaliteit zijn die ons is aangeleerd. Misschien diende een familielid als voorbeeld. Of misschien werd je geprezen omdat je jezelf opofferde, of was voor anderen zorgen een manier om je nodig te voelen, of aandacht en liefde te krijgen. Deze gedragingen worden versterkt naarmate we ze vaker doen. Velen van ons gaan door met het reddende gedrag op volwassen leeftijd, omdat ons is geleerd dat dit is wat we zouden moeten doen – en we zijn niet gestopt om te overwegen of het werkt, waardoor we niet inzien dat we andere keuzes hebben.
Codependents redden omdat:
- Het verzorgen en redden geeft ons het gevoel dat we nuttig, nodig en waardig zijn.
- We werden op jonge leeftijd uit noodzaak verzorger, omdat het onze ouders ontbrak aan verzorgende vaardigheden.
- We voelen ons verantwoordelijk voor andere mensen – hun gevoelens, keuzes, veiligheid, geluk, enzovoort.
- Door te redden, voelen we ons in controle en worden onze zorgen en angsten tijdelijk tot rust gebracht.
- We denken dat het onze plicht of taak is om voor alles en iedereen te zorgen.
- We zijn bang om nee te zeggen en grenzen te stellen (een andere vorm van pleasen).
- We geloven dat anderen zullen lijden als we ze niet redden en we denken dat ze het lijden niet aankunnen.
- We denken dat we het beter weten dan anderen en de antwoorden hebben op hun problemen.
- We verwarren redden met echt helpen.
Wrok en spijt
In het begin hebben codependents een reddingsfantasie: we denken dat we iemand kunnen redden en zijn/haar problemen kunnen oplossen. Als gevolg daarvan zal de ander blij en dankbaar zijn. En we zullen ons geliefd en gewaardeerd voelen. In deze reddingsfantasie ben jij de ridder op het witte paard, die de jonkvrouw in nood redt en dan rijd je samen de zonsondergang in en leef je nog lang en gelukkig.
Maar, zo werkt het niet… In werkelijkheid mislukken onze reddingspogingen meestal. We kunnen geen mensen helpen die niet gered willen worden of die de verantwoordelijkheid voor hun eigen leven niet nemen en we kunnen de problemen van anderen niet oplossen. In plaats daarvan zorgen onze mislukte reddingspogingen ervoor dat we ons gekwetst, boos en geïrriteerd voelen.
Als we proberen de problemen van anderen te redden of op te lossen, worden we boos omdat:
- Onze hulp niet op prijs wordt gesteld.
- Ons advies en onze aanbevelingen niet worden opgevolgd.
- We negeren onze eigen behoeften.
- We doen dingen die we niet echt willen doen: we handelen uit verplichting.
- Niemand merkt wat we nodig hebben, of probeert in onze behoeften te voorzien: we voelen ons verwaarloosd.
Als we anderen proberen te redden, voelen we ons vaak gebruikt en misbruikt. We kunnen ontploffen van woede. Of als we onze woede niet (durven) uiten, handelen we vaak op een passief-agressieve manier, zoals het maken van hatelijke opmerkingen, of het geven van gemene blikken. Het is begrijpelijk dat we vaak woede terugkrijgen van de persoon die we eerder probeerden te helpen.
Naarmate onze wrok groeit, nemen ook onze gevoelens van spijt toe. Het spijt ons dat we überhaupt hebben geprobeerd te helpen. We bekritiseren onszelf, geven onszelf de schuld en schamen ons voor ons dwaze gedrag. En hoe langer we proberen te redden, hoe gefrustreerder en wrokkiger we worden. Hoewel we beseffen dat het gedrag van onze naaste niet zal veranderen, gaan we door met het patroon van redden, wrok en spijt.
Hoe je het patroon van redden-wrok-spijt kunt stoppen
Als je het gevoel hebt misbruikt te worden door degenen die je probeert te helpen, is de oplossing om te stoppen met het aantrekken van je Superman-cape en te hulp te schieten.
Je hoeft je leven niet in de wacht te zetten en in de probleemoplossende modus te schieten telkens wanneer iemand een probleem of een onaangenaam gevoel heeft. Vaak proberen we het patroon van redden-wrok-spijt op te lossen door nog meer te redden.
We denken: als ik de ander maar kan laten veranderen, kan ik stoppen met redden en zullen we ons allebei beter voelen. Dit is een klassieke codependent denkfout. We denken ten onrechte dat het redden van anderen de oplossing is voor onze gevoelens van wrok en spijt, maar in werkelijkheid is het redden de bron van deze pijnlijke gevoelens!
En we hebben de macht om dit patroon te doorbreken door anderen de verantwoordelijkheid te laten nemen voor hun eigen leven – hun gevoelens, keuzes en gevolgen.
Ja, het is moeilijk om dit te doen. Niemand wil een geliefde, vriend of familielid zien lijden. Ik denk echter dat als je een stap terug kunt doen en het hele plaatje kunt zien, je zult erkennen dat redden bijdraagt aan je lijden. Het patroon van redden-wrok-spijt lost niets op – en het creëert vaak meer problemen in onze relaties en voor onszelf.
Naast wrok en spijt, resulteert het in zelfverwaarlozing en het missen van een eigen leven, omdat we zo gefocust zijn op anderen. Soms verliezen we onze interesses, doelen, waarden en gezondheid.
In plaats van te redden, kun je:
- Herkennen wat je verantwoordelijkheid is en wat niet.
- Stoppen met het nemen van verantwoordelijkheid voor de problemen, verantwoordelijkheden en gevoelens van anderen.
- Beoefen consistente zelfzorg (opmerken van en voorzien in je eigen behoeften).
- Geef geen advies of hulp die niet is gevraagd.
- Bedenk hoe iemands hulpvraag aansluit bij jouw eigen behoeften, plannen, enz.
- Stel grenzen en zeg nee als dat nodig is.
Codependente denk- en gedragspatronen zijn moeilijk te doorbreken, omdat ze al vroeg in het leven zijn ontstaan en jarenlang werden versterkt. Dat betekent niet dat het onmogelijk is om ze te veranderen. Het betekent wel dat je veel moet oefenen, geduld moet hebben en aardig voor jezelf moet zijn.
Het is een proces. Merk op wanneer je anderen probeert te redden en of dit leidt tot wrok en spijt. Bewustwording is waar verandering begint…De online training Doorbreek je codependentie patronen is een goed hulpmiddels waarin je meer tools en inzichten krijgt in waar jouw eigen codependentie patronen vandaan komen en hoe je ze kunt doorbreken.
Bron: Sharon Martin
wil jij leren hoe je codependentie patronen kunt doorbreken?
Volg een therapeutisch traject bij Sarah Hofman in Enkhuizen of doorbreek je ongezonde relatiepatronen tijdens een therapieweek op Samos.
Werk je liever in je eigen omgeving en op je eigen tempo aan je proces, doe dan de online training “Doorbreek je codependentie patronen.”