Nabijheid ervaren in familierelaties is fijn, maar het is ook mogelijk om te close te zijn… dit is het geval wanneer we het hebben over verstrikkingen in relaties. Verstrikkingen komen vaak voort uit familierelaties die geen gezonde grenzen hebben, zodat rollen en verwachtingen verwarrend zijn. Bijvoorbeeld ouders die ongepast afhankelijk zijn van hun kinderen voor steun, of kinderen die niet emotioneel onafhankelijk mogen of kunnen worden van hun ouders. Broers en zussen die niet goed met elkaar omgaan door jaloezie of onopgeloste conflicten, veelal veroorzaakt door verwachtingen en rolbevestiging van hun ouders.

In verstrengelde of verstrikte families zijn leden emotioneel op een ongezonde manier met elkaar versmolten.

Veelvoorkomende symptomen van verstrikking

Als je bent opgegroeid in een verstrikt gezin, zullen deze tekenen van verstrikking je bekend voorkomen:

• Er is een gebrek aan emotionele en fysieke grenzen.
• Je denkt niet na over wat het beste voor je is, of wat je wilt; het gaat altijd om anderen.
• Je voelt je verantwoordelijk voor het geluk en welzijn van anderen.
• Je voelt je schuldig of schaamt je als je minder contact wilt met je familie (je praat bijvoorbeeld niet elke week met je moeder of zus, of je wilt niet met je familie op vakantie) of als je een keuze maakt die goed voor je is (bijvoorbeeld een baan waar je blij van wordt, of een vakantie ver weg van huis).
• De eigenwaarde van je ouders lijkt af te hangen van je gedrag, succes of prestaties.
• Je ouders willen alles weten over je leven en denken te weten hoe jouw leven er uit zou moeten zien.
• Het leven van je ouders draait om het jouwe, of jouw leven draait om dat van je ouders.
• Je ouders moedigen je niet aan om je dromen te volgen en leggen in plaats daarvan hun ideeën op over wat je zou moeten doen.
• Gezinsleden delen emoties op een manier die onrealistische verwachtingen, ongezonde afhankelijkheid en verwarring creëert. Verstrengelde ouders behandelen hun kinderen vaak als vrienden, vertrouwen op hen voor emotionele steun en delen ongepaste persoonlijke informatie.
• Je hebt het gevoel dat je aan de verwachtingen van je ouders moet voldoen, misschien door je eigen doelen op te geven, omdat ze die niet goedkeuren of omdat je voor hen moet zorgen.
• Je probeert conflicten te vermijden en weet niet goed hoe je “nee” kunt zeggen.
• Je hebt geen sterk idee van wie je bent. Je rol in de familie of maatschappij is belangrijker dan je individuele ontwikkeling als mens.
• Je neemt gevoelens van andere mensen over en hebt het gevoel dat je de problemen van anderen moet oplossen.
• Je hebt relaties waarin beide partijen afhankelijk zijn van elkaar op een destructieve manier en je kunt moeilijk loskomen van ongezonde en onbevredigende relaties.
• Er is veel conflict in relaties, waarin verwarring over gedrag, emoties en verwachtingen een rol speelt.
• Er zijn veel onopgeloste conflicten in de familie, zoals langdurige ruzies, jaloezie tussen broers en zussen of wrokgevoelens.

Wat veroorzaakt verstrikking?

Verstrikking is een disfunctionele familiedynamiek die van generatie op generatie wordt doorgegeven. We hebben de neiging om de gezinsdynamiek waarmee we zijn opgegroeid na te bootsen, omdat het vertrouwd is en vaak de enige manier die we kennen. Omdat het meestal een generatiepatroon is, is het mogelijk dat je de oorsprong van de verstrengeling in je familie niet direct kunt achterhalen. Maar om patronen te kunnen doorbreken is het veel belangrijker om na te gaan op welke manier de verstrikte familierelaties moeilijkheden in jouw leven veroorzaken en wat je nodig hebt om die dynamiek in je relaties te veranderen.

Het niet hebben of ervaren van gezonde grenzen

Grenzen stellen passende rollen vast – wie is verantwoordelijk voor wat in een gezin. Grenzen creëren ook fysieke en emotionele ruimte tussen gezinsleden. Grenzen creëren vooral veiligheid in gezinnen. Ze weerspiegelen respect voor ieders plek, ieders behoeften en gevoelens, ze communiceren duidelijke verwachtingen en stellen vast wat oké is om te doen en wat niet.

Naarmate een kind opgroeit, is het goed als grenzen geleidelijk verschuiven om meer autonomie, meer privacy, het ontwikkelen van eigen overtuigingen en waarden, enzovoort mogelijk te maken. In gezonde gezinnen worden kinderen aangemoedigd om emotioneel onafhankelijk te worden – om volwassen te worden, hun doelen na te streven en zichzelf te worden en niet om verlengstukken van hun ouders te worden (die hun gevoelens, overtuigingen, waarden delen) of om voor hun ouders te zorgen.

In verstrikte gezinnen bestaan ​​dit soort gezonde grenzen niet of niet voldoende. Ouders delen te veel persoonlijke informatie of overweldigen kinderen met hun emoties. Ze respecteren de privacy en grenzen van hun kinderen niet. Als kinderen onderling ruzie hebben, begeleiden ouders het conflict niet op een adequate manier, waardoor grenzen niet worden bijgebracht en er onderling scheve verhoudingen ontstaan. Ouders vertrouwen op hun kind voor emotionele steun of vriendschap. Ze staan ​​niet toe dat kinderen hun eigen beslissingen en fouten maken. Kinderen worden niet aangemoedigd om hun eigen identiteit te verkennen, emotioneel volwassen te worden en los te komen van hun ouders of het gezin.

Dit belast kinderen met:

• Verantwoordelijkheid om voor ouders en anderen te zorgen (dit begint al op jonge leeftijd, als ze emotioneel niet volwassen genoeg zijn om dat te doen).
• Rolverwarring, oftewel parentificatie (van kinderen wordt verwacht dat ze voor hun ouders zorgen en/of worden behandeld als vrienden of vertrouwelingen).
• Prioriteit geven aan de behoeften van anderen boven die van henzelf.
• Gebrek aan respect voor eigen gevoelens, behoeften en individualiteit.
• Niet goed kunnen (h)er)kennen van eigen gevoelens en behoeftes, omdat ze te veel op gevoelens en behoeftes van anderen gericht zijn.
• Eigen gevoelens en grenzen niet goed in het lichaam kunnen ervaren.

Het is belangrijk dat kinderen emotioneel loskomen van hun ouders om zichzelf emotioneel te kunnen ontwikkelen

Om een emotioneel gezonde volwassene te worden, moet je autonoom en onafhankelijk worden van je ouders. Individualisatie is het proces van jezelf afscheiden, zowel fysiek, emotioneel, intellectueel, spiritueel, enzovoort. Individualisatie is het proces om een volwassen autonoom en authentiek individu te worden, niet een verlengstuk van je ouders.

Het proces van normale individualisatie wordt duidelijk bij adolescenten. Dit is het moment waarop we doorgaans meer tijd met vrienden en anderen gaan doorbrengen.

We experimenteren met onze eigen stijl en uitstraling. We erkennen dat we niet dezelfde dingen hoeven te geloven als onze ouders. We krijgen duidelijkheid over onze waarden, overtuigingen en interesses en zijn in staat deze uit te drukken en ernaar te handelen. We nemen meer beslissingen voor onszelf. Met andere woorden, we beginnen erachter te komen wie we zijn als unieke en authentieke individuen en kijken naar de buitenwereld voor meer kansen.

In verstrengelde gezinnen is individualisatie beperkt. Dit creëert emotionele onvolwassenheid, of een rolverwisseling (jij wordt in de ouderrol gedwongen en je ouders zijn de kinderen) of je wordt behandeld als een vriend of surrogaat-echtgenoot.

Verstrikking is verwarrend

Verstrikking kan gemakkelijk worden verward met gezonde nabijheid, vooral als dat het enige is wat je kent. Verstrengeling creëert een emotionele band, een afhankelijkheid en een intieme band tussen gezinsleden. Dat maakt het ook zo verwarrend.

Maar het is geen gezonde afhankelijkheid of verbinding. Het is gebaseerd op het gebruiken van mensen om aan je emotionele behoeften te voldoen en hen niet toe te staan ​​volledig zichzelf te worden.

Als volwassenen hun kinderen (of anderen) gebruiken om zich gewaardeerd en veilig te voelen, brengt dat veel emotionele moeilijkheden in andere relaties met zich mee.

Gevolgen van verstrikking

Naast de hierboven genoemde problemen kan verstrengeling een verscheidenheid aan andere problemen veroorzaken:

• Goedkeuring zoeken.
• Lage eigenwaarde.
• Verlatingsangst en bindingsangst.
• Spanning in het lichaam.
• Geen sterk zelfgevoel ontwikkelen.
• Geen contact hebben met gevoelens, interesses, overtuigingen, enz.
• Je doelen niet nastreven.
• Opgezadeld worden met ongepaste schuldgevoelens en te grote verantwoordelijkheid.
• Moeilijkheden om voor jezelf op te komen.
• Codependente relaties.
• Niet leren om jezelf te kalmeren, in moeilijke emoties blijven zitten of voortdurend  overlevingsstrategieën hanteren.
• Geen grenzen voelen of kunnen stellen aan mensen die je slecht behandelen of die weigeren de verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen.
• Je verstrikt of gevangen voelen in relaties die niet goed voor je zijn.
• Veel onuitgesproken conflicten, wrok en valse hoop in relaties.

Verstrikkingen doorbreken

Als je bent opgegroeid in een verstrengeld gezin, heb je waarschijnlijk verstrikking en wederzijdse afhankelijkheid herhaald in andere relaties. Dit betekent echter niet dat je voor altijd gedoemd bent tot disfunctionele relaties. Hieronder staan ​​vier manieren om verstrengeling te stoppen en een gezondere, authentiekere JIJ te worden:

1. Leer grenzen stellen

Grenzen leren stellen is absoluut noodzakelijk als je gezonde relaties wilt hebben. Grenzen creëren een gezonde scheiding tussen jou en anderen. We hebben fysieke grenzen nodig (zoals persoonlijke ruimte, privacy en het recht om een knuffel of andere fysieke aanraking te weigeren) en emotionele grenzen (zoals het recht om onze eigen gevoelens te hebben, om “nee” te zeggen en om met respect behandeld te worden). Merk op wanneer je je schuldig, verontwaardigd, niet gewaardeerd of boos voelt. Onderzoek wat er onder deze gevoelens zit – het zou goed kunnen dat er een grensoverschrijding heeft plaatsgevonden.

2. Ontdek wie je bent en wat je wilt.

Verstrikking voorkomt dat we een sterk zelfgevoel ontwikkelen. Als gevolg hiervan heb je misschien geen duidelijk idee van wie je bent, wat belangrijk voor je is, wat je wilt doen, enzovoort. Je kunt je verplicht voelen om te doen wat andere mensen willen en je eigen interesses, doelen en dromen onderdrukken omdat anderen het niet goedkeuren of niet goed begrijpen.

Het is dus belangrijk te ontdekken wie je werkelijk bent. Wat zijn je interesses, waarden, doelen? Wat zijn je sterke kanten? Waar voel je je gepassioneerd over? Waar ga je graag op vakantie? Wat zijn je spirituele overtuigingen?

Als je niet werd aangemoedigd om je eigen interesses en overtuigingen te cultiveren, kan dit een ongemakkelijk proces zijn. Het kan gevoelens van schuld opwekken. Maar wat anderen je ook hebben verteld, het is niet egoïstisch om jezelf op de eerste plaats te zetten! Het is gezond. Het is niet verkeerd om je eigen meningen en voorkeuren te hebben – en daarnaar te handelen.

3. Werk aan het loslaten van je schuldgevoelens

Schuldgevoelens kunnen een enorme barrière zijn om grenzen te stellen, assertief te zijn, een apart zelfgevoel te ontwikkelen en te doen wat goed is voor jou in plaats van wat goed is volgens anderen. Schuldgevoel wordt vaak gebruikt als manipulatietactiek in verstrengelde families. Er wordt ons verteld dat we fout, egoïstisch of onverschillig zijn als we tegen de stroom ingaan. Na verloop van tijd internaliseren we dit schuldgevoel en gaan we geloven dat het stellen van grenzen of het hebben van een eigen mening verkeerd is. Dit soort toxische gedachtenpatronen zijn vaak zo diepgeworteld dat het het moeilijkste aspect van verstrikking is om te overwinnen.

De eerste stap om dit te veranderen, is erkennen dat schuldgevoelens en zelfkritiek geen nuttige of juiste weerspiegelingen van de werkelijkheid zijn. Merk op hoe vaak je je schuldig voelt en hoe vaak schuld je gedrag dicteert. Probeer vervolgens de vervormde gedachten die schuldgevoelens in stand houden, uit te dagen. Je manier van denken veranderen kan een moeilijk proces zijn, maar je kunt je ongepaste schuldgevoelens beetje bij beetje wegwerken.

4. Zoek ondersteuning. Je hoeft het niet alleen te doen!

Het is moeilijk om los te komen van de verstrikking, omdat het waarschijnlijk een relatiepatroon is dat je al vanaf je geboorte kent – en degenen die baat hebben bij je verstrikking zullen zeker proberen het je moeilijk te maken om het te veranderen.

Hulp krijgen van een professionele therapeut is van onschatbare waarde voor het aanleren van nieuwe vaardigheden en het verminderen van schuld- en schaamte gevoelens.

Het veranderen van jouw rol in een verstrengelde gezinsdynamiek kan moeilijk zijn. Je hoeft niet alles in één keer te veranderen. Werk stap voor stap naar verbetering op dat gebied. Je zult merken, het wordt uiteindelijk steeds makkelijker…

Wil je eerst op een wat meer laagdrempelige manier aan de slag om meer inzicht in je patronen te krijgen? De online training Doorbreek je codependentie patronen kan hierbij zeer helpend zijn.