Wanneer is helpen ongezond?

Het is moeilijk om te zien hoe een vriend of familielid worstelt met problemen, of hoe iemand ‘slechte’ beslissingen neemt in zijn of haar leven. Je wilt helpen. Je wilt het leven van je vrienden en familie gemakkelijker en vreugdevoller maken. Je wilt hun problemen oplossen en hun lijden verlichten.
Proberen een geliefde uit de problemen te houden lijkt een goede daad, alleen werkt het niet als hij of zij je hulp niet echt wil. Niet iedereen wil veranderen (of niet op de manier zoals jij denkt dat ze zouden moeten) en dat is hun goed recht.

Ondanks je verlangen om te helpen, kun je mensen niet veranderen en kun je hun problemen niet oplossen (zelfs als je geweldige oplossingen hebt en het beste met hen voor hebt). Je kunt de problemen van anderen niet oplossen en als je dat probeert, wordt de situatie vaak alleen maar erger.

Het kan moeilijk zijn om te accepteren dat iemand jouw hulp niet wil, of niet geïnteresseerd is in verandering. Maar het is goed om de realiteit onder ogen te zien, als iemand niet wil veranderen of geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen problemen.

Wiens probleem is het?

Misschien accepteer je dat je anderen niet kunt veranderen, of hun problemen niet kunt oplossen. Maar soms worden we meegezogen in het toch proberen te veranderen of problemen op te lossen, omdat we niet goed weten wiens probleem het is. Soms vertroebelt ons verlangen om te helpen, te beschermen of om iemands held of redder te zijn, ons oordeel. En soms denken we dat we weten wat het beste is en dringen we onze ideeën aan anderen op, ongeacht wat zij willen.

We zijn geneigd te denken dat we problemen, die ook ons aangaan, moeten oplossen. Deze valse overtuiging leidt naar nutteloos gedrag van proberen controle te krijgen over dingen die niet binnen onze controle liggen.

Het feit dat je bijvoorbeeld last hebt van de werkloosheid van je partner, of het roken van je tiener, betekent niet dat dit problemen zijn die jij kunt oplossen. Je kunt geen baan voor je partner krijgen en je kind ook niet laten stoppen met roken. Als de werkloosheid van je partner er echter voor zorgt dat jij schulden hebt en jij je angstig, gestrest of boos voelt, zijn dit problemen waar je wel zelf iets aan kunt doen.

Toch blijven veel mensen proberen andere mensen en hun problemen op te lossen, of te veranderen. Dit is klassiek codependent gedrag. Codependents hebben er een hekel aan als dingen buiten hun controle liggen. Het herinnert ons onbewust of bewust aan slechte ervaringen die in het verleden zijn gebeurd, waar we geen controle over hadden. En we worden angstig en bang voor de catastrofale dingen die we verwachten te gebeuren als we niet tussenbeide komen en proberen de dingen te veranderen.

Het accepteren van wat buiten onze controle ligt en accepteren dat we de problemen van anderen niet kunnen oplossen, betekent niet dat we machteloos zijn. Integendeel; het stelt ons in staat onze energie te steken in de dingen die we wel kunnen oplossen of veranderen en de dingen waar we wel controle over hebben.

Proberen problemen van anderen op te lossen kan relaties beschadigen

Het is niet alleen onmogelijk om de problemen van anderen op te lossen, we kunnen ook onbedoeld een hele reeks andere problemen veroorzaken, als we mensen proberen te helpen die niet willen veranderen (op de manier die wij denken dat ze zouden moeten).

Eerlijk gezegd zou ik vaak willen dat ik de problemen van anderen kon oplossen. Maar het loopt altijd slecht af als ik het probeer. Ik word bazig, geef ongewenst advies en doe alsof ik alle antwoorden heb. Het is absoluut niet iets waar ik trots op ben en ik kan me voorstellen dat sommigen van jullie zich erin kunnen herkennen.

Soms is het ronduit hooghartig om aan te nemen dat we weten wat iemand anders nodig heeft of wil. Onze pogingen om te helpen brengen wellicht deze schadelijke boodschap over: “Ik weet beter hoe ik jouw problemen kan oplossen dan jij zelf. Ik vertrouw je oordeel of capaciteiten niet. Je bent incompetent of ongemotiveerd.”

Waarom leidt willen helpen soms tot meer problemen?

• Kritiek uiten en/of ongewenst advies geven leidt tot meer stress en conflicten, en heeft een negatieve invloed op relaties.
• Als we iets proberen te repareren, te veranderen of te redden, gaan we ervan uit dat wij beter weten wat het beste is. We krijgen een superioriteitsgevoel en kunnen neerbuigend optreden.
• Het nemen van beslissingen voor anderen ontneemt hen hun autonomie en hun kans om te leren en te groeien.
• We raken gefrustreerd en boos omdat onze inspanningen om de problemen van anderen op te lossen niet werken en omdat ze niet op prijs worden gesteld.
• We worden afgeleid van het oplossen van onze eigen problemen. Om de een of andere reden lijkt het altijd gemakkelijker om andere mensen te helpen dan onszelf!

In plaats van dingen voor andere mensen te doen, moeten we hen in staat stellen hun eigen leven te leiden, hun eigen beslissingen en fouten te maken en met de gevolgen van hun keuzes om te gaan. Dit geeft ons niet alleen de vrijheid om ons te concentreren op datgene waar we wel controle over hebben, maar het respecteert ook de autonomie en persoonlijke groei van anderen.

Herken wanneer je wel kunt helpen

Natuurlijk kunnen we soms anderen helpen. Maar het is belangrijk om onderscheid te maken tussen echte hulp en het overnemen van verantwoordelijkheid of doen van dingen voor mensen die ze redelijkerwijs zelf kunnen doen.

Het is ook belangrijk om er zeker van te zijn dat je hulp gewenst is. Voordat je iemand met zijn problemen probeert te helpen, stel jezelf dan de vraag: “Wil deze persoon mijn hulp?” Als je het niet zeker weet, vraag het hen dan eerst.

Stel jezelf ook de vraag “Als ik deze persoon help, gaat dit ten koste van mijn eigen welzijn?” of “Probeer ik mijn eigen gevoelens aan de kant te zetten met het helpen van anderen?” Als het antwoord op deze vragen ja is, richt je dan weer op jezelf en op wat jij nodig hebt om uit dit patroon van “helpen” te blijven.

Zorg er bovendien voor dat het soort hulp dat je geeft, het soort hulp is dat gewenst is. Als je partner bijvoorbeeld hulp wil bij zijn pogingen om gezonder te eten, kun je vragen hoe je hem daarbij kunt ondersteunen. Als iemand jouw hulp of advies niet wil, moet je zijn of haar grenzen respecteren. Soms is het beter helemaal geen advies te geven. Als je beschikbaar en benaderbaar bent, weten je vrienden en familie dat ze om je hulp kunnen vragen als ze dat willen.

Het ongevraagde advies kan ook gegeven worden om je eigen angst te kalmeren of een slechte gewoonte te verdoezelen en niet echt om behulpzaam te zijn. Als dat het geval is, vraag jezelf dan af wat jij zelf nodig hebt om je angst te kalmeren, in plaats van je op de ander en zijn of haar problemen te richten.

Het verschil tussen invloed hebben en controle hebben

Een andere veelvoorkomende valkuil is dat we controle verwarren met invloed. We kunnen onze dierbaren beïnvloeden, maar zelden hebben we controle over hen. Dit betekent dat we hun beslissingen misschien kunnen vormgeven of begeleiden. We kunnen ze raad geven of informatie verstrekken, als ze daarvoor openstaan, maar we kunnen onze eigen wil van hoe iets zou moeten gaan of onze manier van denken niet opleggen.

Hoe kun je het patroon van ongezond helpen stoppen?

Voordat je anderen probeert te helpen of te veranderen, kun je jezelf de volgende vragen stellen:

• Is dit mijn probleem, of is het een probleem van iemand anders waar ik last van heb?
• Is dit een probleem dat ik kan oplossen of wijzigen?
• Ligt het veranderen van deze persoon of situatie in mijn macht?
• Hoe kan ik het probleem opnieuw definiëren, zodat ik me kan concentreren op wat ik zelf in de hand heb?
• Heb ik enige invloed?
• Werd om mijn hulp gevraagd?
• Dwing ik mijn oplossingen en ideeën aan iemand op?
• Help ik of houd ik iets in stand?
• Waarom probeer ik dit probleem op te lossen?
• Is dit een poging om mijn eigen angsten en ongerustheid over wat er kan gebeuren te beheersen? En zo ja, hoe kan ik beter omgaan met onzekerheid en het gevoel dat ik de controle niet heb?
• Probeer ik afleiding te vinden voor mijn eigen problemen of gevoelens?

Als je al jaren mensen probeert te verbeteren of te veranderen, zal het tijd en moeite kosten om deze patronen te veranderen. Probeer niet alleen geduldig en medelevend met jezelf te zijn, maar probeer je ook te concentreren op wat je zelf in de hand hebt en op de problemen die je kunt oplossen.

Als iemand je hulp niet wil of niet wil veranderen, werk dan aan het loslaten en beheersen van je angst voor de situatie. De angst kan te maken hebben met traumatische ervaringen uit het verleden waar je geen controle over had. Je kunt werken aan het helen van deze overweldigende ervaringen en de angst, machteloosheid en andere emoties die bij die ervaringen hoorden verwerken, zodat je je vrijer voelt en niet meer de drang hebt de problemen van anderen op te lossen of te beheersen.