Symptomen van verborgen perfectionisme

Als we aan perfectionisten denken, denken we vaak aan mensen die alles perfect voor elkaar hebben. Mensen met perfecte huizen en perfecte kleding, mensen die veel tijd besteden aan schoonmaken, of die zelfs hun ondergoed strijken en alles perfect op kleur in de kast leggen. Dit zijn stereotype voorbeelden van perfectionisme.

Deze mensen stellen hoge eisen, bekritiseren zichzelf en anderen zelfs voor de kleinste onvolkomenheid of fout en voeren taken opnieuw uit totdat ze perfect zijn. We beschouwen perfectionisten als mensen die er aan de buitenkant perfect uitzien: topsporters, modellen, succesvolle ondernemers. Maar er zijn ook veel andere vormen van perfectionisme.

Veel perfectionisten herkennen hun perfectionisme namelijk niet omdat ze zich juist zo onvolmaakt voelen. Ze zijn zich hyperbewust van hun tekortkomingen en fouten. Ze voelen zich ontoereikend. Ze hebben in hun eigen ogen weinig doelen bereikt en zijn niet trots op wat ze hebben gedaan.

Perfectionisme vanuit lage eigenwaarde

Perfectionisme komt voort uit een lage eigenwaarde. Het weerspiegelt een innerlijke overtuiging dat je niet goed genoeg bent, dat je niet zo slim, grappig of sexy bent, of niet zo goed als alle anderen. En deze overtuiging drijft veel perfectionisten ertoe om uit te blinken.

Maar er zijn ook perfectionisten die er bijna door verlamd raken en die niet in staat zijn actie te ondernemen of beslissingen te nemen, uit angst dat dit hun minderwaardigheid zal bevestigen.

Welk type perfectionist je ook bent, je denkt niet van nature dat je de moeite waard bent, dus je moet voortdurend bewijzen wat je waard bent.

Verborgen symptomen van perfectionisme

Je kunt moeilijk ontspannen

Verzin jij excuses waarom je geen vrij kunt nemen van je werk, of een avondje kunt ontspannen? Lees je e-mails terwijl je televisie kijkt, of vind je andere manieren om te multitasken tijdens vrijetijdsactiviteiten? Perfectionisten vinden het moeilijk om te ontspannen, te genieten van vrije tijd en dingen alleen voor hun plezier te doen. Ze voelen zich meer op hun gemak als ze zich bezighouden met doelgerichte activiteiten die (voor hen) een doel hebben. Perfectionisten zijn geneigd rust, ontspanning en zelfzorg te zien als tijdverspilling, of iets dat ze pas kunnen doen als al hun werk gedaan is (wat meestal nooit gebeurt, omdat ze zoveel van zichzelf verwachten).

Je maakt hobby’s competitief en vergelijkt jezelf voortdurend met anderen

Wanneer perfectionisten zich bezighouden met vrijetijdsactiviteiten, veranderen ze deze in een competitie met anderen, of een zoektocht om hun prestaties te verbeteren. Gedreven door angst en een lage eigenwaarde moeten ze hun waarde bewijzen, zodat zelfs hobby’s en leuke activiteiten, die plezier en ontspanning zouden kunnen geven, competitief en doelgericht worden.

Je hebt last van uitstelgedrag

We gaan ervan uit dat perfectionisten werkpaarden zijn (en velen zijn dat ook), dus het lijkt vreemd dat ze ook worstelen met uitstelgedrag. Maar uitstelgedrag is, net als perfectionisme, geworteld in angst – angst voor mislukking of ontoereikendheid, in het bijzonder de angst om het niet goed te doen, of niet te weten hoe je iets moet doen. Veel perfectionisten vinden het dus moeilijk om taken te starten of af te maken, tenzij ze vertrouwen hebben in hun vermogen om uit te blinken.

Je mist kansen en probeert geen nieuwe dingen uit

Dezelfde angsten die uitstelgedrag veroorzaken, kunnen ertoe leiden dat kansen volledig worden gemist. Perfectionisten hebben de neiging om zichzelf klein te houden – vasthouden aan datgene waarvan ze weten dat ze goed zijn – omdat ze niet willen falen, bekritiseerd willen worden of zichzelf in verlegenheid willen brengen. Het gevolg is dat ze geen nieuwe dingen proberen, of het nu een uitnodiging is om te gaan skiën, of te solliciteren naar een nieuwe baan.

Je maakt je zorgen over wat anderen van je denken, bent bang voor conflicten, afwijzing of zelfs verlating

Ben je een pleaser, die zich neerlegt bij de voorkeuren van anderen om de vrede te bewaren en ben je bang anderen te beledigen of teleur te stellen? Perfectionisme gaat hier dan niet zozeer over perfectie, maar over het proberen anderen tevreden te stellen, aan hun verwachtingen te voldoen (inclusief de verwachtingen van de samenleving over wat het betekent om een goede of succesvolle man, vrouw, ouder, enz. te zijn) en het vermijden van kritiek of afwijzing.

Je bent ongelukkig, zelfs als het je lukt je doelen te behalen

Hoeveel ze ook bereiken, hoeveel onderscheidingen ze ook ontvangen, of hoeveel geld ze ook verdienen, perfectionisten zijn nooit tevreden. In plaats van hun successen te erkennen en er een goed gevoel over te hebben, hebben ze de neiging zich te concentreren op kleine fouten en onvolmaaktheden, waarbij ze denken dat ze het beter hadden kunnen doen, of dat als ze echt slim (of succesvol of mooi) waren geweest, ze dat niet hadden hoeven proberen. Ze hebben nooit het gevoel dat ze goed genoeg zijn.

Waar komt je strenge innerlijke criticus vandaan?

Heb jij enkele van deze verborgen symptomen van perfectionisme? Waar komt deze strenge innerlijke criticus vandaan? Is het een stem die je kent van een van je ouders? Van vrienden of collega’s, of een groep waar je graag bij wilt of wilde horen? Heb jij deze criticus verinnerlijkt omdat in jouw jeugd niemand anders kritisch of begaan met je was door emotionele verwaarlozing?

Waar het dan ook vandaan komt en hoe positief de intentie van je perfectionisme of innerlijke criticus ook is, je kunt je afvragen of het (nog steeds) helpend is in jouw leven en of je je doelen niet juist veel makkelijker zou behalen als je minder perfectionistisch zou zijn?

Verlang je er niet naar om ook eens te kunnen ontspannen, goed genoeg te zijn en te genieten van alles wat er allemaal al is in jouw leven, zonder dat je daarvoor aan allerlei voorwaarden hoeft te voldoen? Werken aan het vergroten van je eigenwaarde en zelfliefde is een belangrijke stap in het loslaten van perfectionisme en het creëren van een meer ontspannen, voldaan en liefdevol leven.