Krijg je herhaaldelijk relaties met mensen die problemen hebben, die jouw grenzen niet respecteren of die emotioneel niet beschikbaar zijn? Heb je de neiging om meer te geven dan de ander en te veel compromissen te sluiten in je relaties? Dit kunnen tekenen zijn van codependentie en het leidt meestal tot onbevredigende relaties die je gekwetst en boos maken.
Wat is codependentie?
Codependentie is een breed begrip en kan zich op verschillende manieren manifesteren. Hieronder staan enkele van de meest voorkomende symptomen van codependentie. Je hoeft ze niet allemaal te hebben om jezelf als codependent te beschouwen. Codependentie is een scala van patronen, als reactie op trauma. Sommigen zullen meer symptomen en angst ervaren, als gevolg van onze codependente eigenschappen, dan anderen. Ben je benieuwd of jij last hebt van codependentie? Doe de test.
Symptomen van codependentie:
- Je voelt je verantwoordelijk voor de gevoelens en keuzes van anderen;
je probeert ze te redden, te repareren, ze beter te laten voelen, of hun problemen op te lossen. - Je voelt je gefrustreerd en boos als anderen je hulp of advies niet willen.
- Het zorgen voor anderen geeft je een gevoel van waarde, dat je anders niet voelt.
- Je relaties kunnen obsessief zijn.
- Je hebt moeite met het accepteren van hulp.
- Je angst voor verlating en afwijzing resulteert in please gedrag en het tolereren van slecht gedrag van anderen, zelfs misbruik en mishandeling.
- Je bent hardwerkend, overdreven verantwoordelijk en gaat daarin te ver.
- Je hebt perfectionistische neigingen.
- Je hebt moeite om nee te zeggen, grenzen te stellen, assertief te zijn en te vragen wat je nodig hebt.
- Je geeft prioriteit aan de behoeften en wensen van andere mensen, boven die van jezelf; doet niet aan zelfzorg en voelt je schuldig als je dat wel doet.
- Je bent bang voor conflicten.
- Je hebt moeite met vertrouwen en emotioneel kwetsbaar zijn.
- Je onderdrukt of verdooft je gevoelens en vervloeit met gevoelens van anderen.
- Je hebt een laag zelfbeeld, voelt je niet geliefd of niet goed genoeg.
- Je wilt het gevoel hebben dat je de touwtjes in handen hebt en vindt het moeilijk om je aan te passen als dingen niet volgens plan gaan, of niet gaan zoals jij wilt.
Waar komt codependentie vandaan?
Veel mensen die zijn opgegroeid in disfunctionele gezinnen worstelen op volwassen leeftijd met codependentie. Codependente eigenschappen ontwikkelen zich meestal als gevolg van jeugdtrauma, vaak in gezinnen waar een ouder verslaafd, psychisch ongezond, beledigend of nalatig is. Deze eigenschappen kunnen van generatie op generatie worden doorgegeven.
Codependente eigenschappen hadden een doel in onze kindertijd, ze hielpen ons om te gaan met onveilige, verwarrende en onvoorspelbare gezinssituaties, maar nu geven ze problemen in onze volwassen relaties. Codependentie staat het hebben van gelukkige, gezonde relaties in de weg.
Hoe je gezonde relaties kunt creëren
Codependentie is een vaak al lang bestaand patroon, wat betekent dat het tijd en oefening zal kosten om nieuwe manieren van denken over jezelf en nieuwe manieren van omgaan met anderen te leren. Misschien vind je de volgende punten helpend om je codependente patronen te veranderen:
1. Geef prioriteit aan zelfzorg in plaats van je eigen behoeften te ontkennen.
Zelfzorg is de basis van onze emotionele en fysieke gezondheid. Hiermee bedoelen we voldoende slaap, lichaamsbeweging, tijd alleen, reflectie, spirituele ontwikkeling, gezelligheid, het nastreven van hobby’s en interesses. Als codependente personen offeren we vaak onze eigen behoeften op, om voor anderen te zorgen. Als we dit doen, worden we prikkelbaar, boos, ongeduldig, losgekoppeld van onszelf en mogelijk depressief en angstig.
We moeten leren eerst in onze eigen behoeften te voorzien en pas aan anderen te geven wanneer we dat kunnen, zonder ons eigen welzijn op te offeren. We moeten ook verantwoordelijkheid nemen voor het communiceren van onze gevoelens, wensen en behoeften, zelfs als we dat niet gewend zijn of bang zijn. We kunnen er niet van uitgaan dat anderen weten wat we willen/nodig hebben, als we het ze niet vertellen.
2. Laat anderen hun eigen leven leiden, in plaats van dwangmatig te proberen anderen te repareren of voor anderen te zorgen.
Codependents hebben meestal een groot hart; we geven veel om anderen en zien mensen niet graag lijden, maar we hebben ook de neiging om te controleren. We moeten onthouden dat we anderen niet kunnen beheersen. We kunnen ze niet veranderen. Vaak wordt het alleen maar erger als we onze oplossingen aan mensen proberen op te dringen. In plaats daarvan moeten we ons concentreren op het zorgen voor onszelf en anderen toestaan hun eigen keuzes te maken en om te gaan met de gevolgen.
3. Waardeer jezelf in plaats van goedkeuring van anderen te zoeken.
Codependents hebben de neiging om naar anderen te kijken voor validatie en goedkeuring. Wanneer we dit doen, geven we onze eigen kracht weg; we laten anderen onze waarde bepalen, in plaats van voor onszelf te beslissen. We kunnen ons zelfrespect opbouwen en leren om van onszelf te houden en onszelf te waarderen door onze sterke punten op te merken, onszelf onze fouten te vergeven en vooral te onthouden dat liefde niet verdiend hoeft te worden; we zijn allemaal van nature waardig en belangrijk.
4. Oefen zelfcompassie in plaats van jezelf te veroordelen en te bekritiseren.
We hebben onrealistische verwachtingen van onszelf, verwachten dat we perfect zijn en verwijten onszelf dat we tekortschieten. Het is een wrede cyclus (een die je waarschijnlijk in je kindertijd hebt meegemaakt) die ons niet inspireert om te groeien en te verbeteren. In plaats daarvan demotiveert zelfkritiek mensen en vermindert het het gevoel van eigenwaarde.
We verdienen het om onszelf te behandelen met dezelfde liefdevolle vriendelijkheid die we anderen tonen als ze het moeilijk hebben. Als je merkt dat je zelfkritisch bent, denk dan eens na over wat je tegen een vriend zou zeggen in dezelfde situatie en onthoud dat fouten deel uitmaken van het mens-zijn – we hoeven niet perfect te zijn.
5. Ontwikkel een sterker zelfgevoel in plaats van mensen tevreden te stellen.
Als codependents hebben we de neiging om relaties ons te laten definiëren – we verliezen onze eigen identiteit en geven op wat belangrijk voor ons is. We kunnen dit vermijden door opnieuw contact te maken met onze interesses, doelen, waarden en vrienden. We kunnen tijd vrijmaken om te doen wat voor ons zinvol is, in plaats van onze waarde te ontlenen aan het zijn van iemands echtgenoot, ouder of beste vriend, of te doen wat andere mensen gelukkig maakt.
6. Vraag om hulp.
De meeste codependents hebben er een hekel aan om hulp te vragen. We willen niet zwak lijken en geven meer de voorkeur aan de superieure rol van helper. Maar het is niet realistisch om altijd sterk te zijn, alles zelf te doen en niets van anderen nodig te hebben. Hulp vragen is normaal en noodzakelijk en het kan uitputting en wrok verminderen, wat we opbouwen als we het gevoel hebben dat we het allemaal alleen en zelf moeten doen.
7. Stel je grenzen en wees assertief.
Grenzen creëren veiligheid in relaties. Met het aangeven van grenzen communiceer je jouw verwachtingen en hoe je behandeld wilt worden. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn grenzen niet egoïstisch of onvriendelijk. Het is gezond om je behoeften te communiceren en mensen te laten weten wat goed is en wat niet.
Het doorbreken van je codependente patronen kan een langdurig proces zijn. Kies om te beginnen één ding om je op te concentreren. Wat is een kleine stap die je vandaag al in gang kunt zetten?
Bron: Sharon Martin
wil jij leren hoe je codependentie patronen kunt doorbreken?
Volg een therapeutisch traject bij Sarah Hofman in Enkhuizen of doorbreek je ongezonde relatiepatronen tijdens een therapieweek op Samos.
Werk je liever in je eigen omgeving en op je eigen tempo aan je proces, doe dan de online training “Doorbreek je codependentie patronen.”
Ik herken hier veel in.
Ben ondertussen al een aantal jaren bezig met het loskomen van codependency!
Ik herken nog steeds veel patronen: anderen willen helpen, redden… Ik ben zelfs beroepsmatig coach 😄
Ook herken ik het kantje ‘controle’! Ik merk dat ik me rustig voel als alles volgens mijn plan gaat!
Wel ben ik heel hard in de war!
Grenzen en behoeftes aangeven. Je kwetsbaar opstellen!
Dat heb ik geleerd… En het gaat me vrij goed af!
Echter dit voelt heel tegenstrijdig bij mezelf en bij anderen.
Het aangeven van mijn grenzen en behoeftes en er ook naar te handelen voelt net als heel manipulatief en controlerend.
Ikzelf voel dit als manipulatief: vb. Ik zeg daar is mijn grens, en daar stopt de ‘interactie’… Dan wil ik de controle houden over de interactie of relatie.
Anderen, vooral mijn partner vinden mij manipulatief: het moet altijd volgens jouw plan gaan, hoor ik vaak!
Ja, dus!?!
Ben ik dan nog steeds in controle en dus codependent of Ben ik juist goed bezig?
En ja daar heb je hem weer: twijfel!
Waar ligt dan de grens tussen grenzen stellen, behoeftes aangegeven (kwetsbaar zijn) en manipulatieve codependency?
Als het goed ik kun je zelf het beste voelen of het aangeven van jouw grenzen vanuit een strategie (dus vanuit controle of manipulatie) plaatsvindt of vanuit een oprecht en authentiek gevoel dat je simpelweg uit, omdat het passend is bij de situatie? Het uiten van behoeftes en het aangeven van grenzen heeft als het goed is als doel om te laten weten hoe je je voelt en hoe iemand wel of niet met je om mag gaan en niet om controle over iemand uit te oefenen of iemand te manipuleren. Als een ander dat wel zo opvat, kan dat ook iets met de ander te maken hebben die het niet fijn vindt dat jij je grenzen aangeeft en dan op jou projecteert dat jij controleert of manipuleert. Als jij zelf voelt dat je wel controle wilt uitoefenen, dan is het dus geen oprecht uiten van kwetsbaarheden, dan probeer je met deze strategie je oprechte gevoelens waarschijnlijk te vermijden. Kun je hier iets mee?
Hoi Sarah,
Ik herken ook wel e.e.a in je verhaal, evenals in je blog over passieve agressie. Ik struin het hele internet af naar een adequate reactie op mijn specifieke probleem, maar dat blijkt nog niet zo voorhanden. Mijn vriend begrijpt deels wel dat er in zijn leven traumatiserende gebeurtenissen en situaties hebben plaats gevonden, maar niet welke effecten dat op hem heeft, welke hechtingsstijl (of -stoornis?) en welke triggers die hebben veroorzaakt.
Hij kan aan mensen vertellen wat er is gebeurd en eindigt zijn verhaal steevast met de woorden dat hij daar over heen is en zijn ouders heeft vergeven. In psychologie heeft hij geen interesse en hij zal nooit naar een psycholoog gaan, want hij ervaart geen probleem (en is wellicht diep van binnen doodsbang voor wat hij zal aantreffen).
Hij vindt woede en verbale agressie wel adequate manieren om met ergernis om te gaan. Hij begrijpt niet dat zijn reactie niet in verhouding staat met de actuele gebeurtenis en dat dat per definitie betekent dat er sprake is van trauma(triggers).
Hij vertelt niet hoe hij zich voelt of wat hij denkt (want daar heeft hij geen bewustzijn op), maar reageert dat alleen maar af (op mij, die dat ‘veroorzaakt’). Ik heb dus nooit een idee – of slechts vaag – waar hij boos over is, maar ik merk dat het zo is (omdat hij vijandig en verbaal agressief doet).
Hij praat in kreten, verwijten, cynisme en alle kenmerken van verbale en passieve agressie herken ik. Denigreren, uitlachen, de dingen die ik zeg wegwuiven, door me heen praten, weg lopen, te boos (en vals) worden en heel lang boos blijven, etc.
Ik heb denk ik wel 100 keer gevraagd of hij zijn toon wil aanpassen, zijn stem niet wil verheffen, dat ik op zo’n manier niet wil praten, dat ik dat niet tolereer. Hij heeft er geen boodschap aan en gaat gewoon door. Ik probeer dus een grens te stellen, maar hij gaat er overheen. Ik heb een klein huis en een kleine tuin, dus ik kan me niet erg goed terugtrekken als consequentie en om me nu mijn eigen huis uit te laten jagen om mijn grens te bewaken gaat me ook een beetje ver. Wij wonen niet samen, dus ik heb wel eens gezegd dat hij weg moest gaan. Dat gaat nooit zonder slag of stoot (heel lang bezig met spullen pakken, want het is meestal dan ook wel of niet uitgesproken ‘uit’). Hij kan niet rationeel weggaan en zeggen: we praten er morgen wel over. Het is altijd direct heel erg dramatisch en fatalistisch. Mijn grenzen aangeven verwordt dus tot het uiten van loze dreigementen. Want ik verbind er nooit consequenties aan en werk altijd keihard voor de relatie en hij komt er elke keer mee weg. Zonder goed gesprek of zonder dat hij niet meer terug hoeft te komen. Nu gebeurt dit gelukkig niet vaak, maar mijn grenzen zijn al aardig opgerekt en we hebben het verder erg fantastisch (als er geen probleem is). Praten als er géén probleem is léidt dan wel tot een probleem, omdat hij dat echt niet kan. Emoties herkennen, analyse, introspectie… allemaal erg moeilijk. Laat staan verantwoordelijkheid nemen. Externe attributie troef bij hem.
Codependent als ik blijkbaar ben probeer ik wijsheid in hem te proppen (althans dat hoop ik op een dag te doen, als ik het goed heb voorbereid, zodat er echt geen ruzie van kan komen, etc), wil ik dat hij dit allemaal gaat snappen en aan zichzelf gaat werken (wat hij niet gaat doen natuurlijk) en dán hebben we misschien een kans van slagen.
Ik weet natuurlijk wel dat een minder getraumatiseerd mens zou maken dat ze weg kwam en ik heb zo mijn redenen om er genoegen mee te nemen, maar leuk is het niet als dit gebeurt.
Overigens probeer ik altijd heel beheerst en psychologisch-communicatief verantwoord te (re)ageren, maar dat kost mij ook moeite en als ik te lang getergd word ontplof ik ook en kan ik ook kwetsende dingen gaan zeggen. Beschermingsmechanisme gaat toch aan dan.
Kortom, ik kan meestal niet mijn waardigheid bewaren of me wijselijk onttrekken aan de situatie. Kom er ook vaak na een korte pauze toch weer op terug (wel rustig, maar veel te vroeg en dan escaleert het wéér).
Ben benieuwd of mensen dit herkennen, want ik vind veel op internet over agressie en hoe mee om te gaan, maar weinig over geliefden die daar helemaal niet ontvankelijk, sensitief en responsief op zijn.
En ik ben benieuwd wat jouw expert-mening is. Hoe te reageren op extreem gedrag?
Als iemand niet goed omgaat met jouw grenzen, dan kun je maar 1 ding doen: zelf je eigen grenzen respecteren door weg te gaan. In plaats van je bezig te houden met zijn gedrag, kun je je beter afvragen wat maakt dat je niet weggaat? Is het angst? Is het valse hoop of iets anders? Dat is het enige waar je zelf aan kunt werken, zodat je in ieder geval gezond met jezelf omgaat. Als dat in je eentje lastig is, zoek dan begeleiding in dit proces. Het kan best lastig zijn om in je eentje te doen als de patronen te veel aan je trekken.