De relatie met je ouders kan ongezond zijn. Doorgaans behandelen disfunctionele ouders hun kinderen niet met respect als individuen. Ze zullen geen compromissen sluiten, verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag, of zich verontschuldigen. Vaak hebben deze ouders een psychische stoornis of een verslaving. We leven allemaal met gevolgen van slecht ouderschap, want geen enkele ouder is perfect. Maar als onze jeugd echt traumatisch was, dragen we diepe wonden van (emotioneel) misbruik of disfunctioneel ouderschap met ons mee. Als deze wonden niet zijn genezen, kunnen disfunctionele ouders ons opnieuw verwonden op manieren die groei en herstel bemoeilijken.

Wanneer we opgroeien met disfunctioneel ouderschap, herkennen we het misschien niet als zodanig. Het voelt vertrouwd en normaal. We zijn misschien in ontkenning of voelen te veel loyaliteit en realiseren ons niet dat we emotioneel zijn misbruikt, vooral als wel aan onze materiële behoeften werd voldaan, of als het op sommige momenten ook heel gezellig en leuk was.

Disfunctioneel gedrag

Enkele vragen die je jezelf kunt stellen over het gedrag van je ouders. Als dit gedrag chronisch en aanhoudend is, kan het ondermijnend zijn voor je zelfrespect en je zelfwaardering.

1. Reageren ze overdreven of buiten proportie, maken ze vaak een scène?
2. Gebruiken ze emotionele chantage?
3. Stellen ze veel en vaak eisen en zelfs onredelijke eisen?
4. Proberen ze je te beheersen? “Mijn manier of wegwezen hier.”
5. Bekritiseren ze je of vergelijken ze je met anderen?
6. Luisteren ze met belangstelling naar je?
7. Manipuleren ze, gebruiken ze schuldgevoelens of spelen ze het slachtoffer?
8. Beschuldigen ze jou of vallen ze jou aan?
9. Nemen ze hun verantwoordelijkheid en verontschuldigen ze zich voor wat er fout is gegaan?
10. Respecteren ze je fysieke en emotionele grenzen?
11. Negeren ze je gevoelens en behoeften?
12. Zijn ze jaloers op je, of concurreren ze met je?

Hoe kun je onthechten van disfunctionele ouders?

Onthechten heeft niet per se te maken met het verbreken van al het contact of met fysiek afstand nemen. Het betekent niet reageren, dingen niet meer persoonlijk opvatten, noch je verantwoordelijk voelen voor de gevoelens, wensen en behoeften van iemand anders.

Onze ouders kunnen gemakkelijk op onze knoppen drukken. Dat komt omdat zij degenen zijn die ze hebben geinstalleerd! Het is moeilijker om niet te reageren op onze ouders dan op onze vrienden en partners, met wie we meer op gelijke voet staan. Zelfs als je aan de andere kant van de wereld gaat wonen, kun je emotioneel nog steeds reageren en moeite hebben om je los te maken van disfunctionele ouders.

Wees assertief en stel grenzen

Soms is het onmogelijk om vast te houden aan gezond gedrag als we in de buurt van onze ouders zijn. Onze grenzen zijn in ons gezin aangeleerd. Als we er niet in meegaan, kan ons gezin, vooral onze ouders, ons op de proef stellen. Het kan zijn dat je moeite hebt met het stellen van nieuwe grenzen met je ouders. Misschien heb je een moeder die elke dag belt, of een broer of zus die geld wil lenen of drugs gebruikt. Als ze in de war zijn kunnen ze je aanvallen, of je partner of therapeut de schuld geven van jouw nieuwe grenzen.

Relaties met ongezonde ouders kunnen moeilijk zijn om van weg te lopen. Je hebt misschien fysieke afstand van je ouders nodig om de grenzen te stellen, die je verbaal niet kunt trekken. Sommige mensen hebben zich om die reden of vanwege onopgeloste woede en wrok uit hun kindertijd afgesneden van hun familie. Deze scheidingen kunnen zeker nodig zijn in gewelddadige omgevingen. Hoewel ze de emotionele spanning verminderen, blijven de onderliggende problemen bestaan en kunnen ze nog steeds al je relaties beïnvloeden.

Een manier om onafhankelijk te worden van je familie is om in therapie te gaan, vervolgens je ouders te bezoeken en te oefenen met wat je hebt geleerd. Het is goed voor je groei om te leren reageren op misbruik.

Sommige mensen voelen zich ongemakkelijk wanneer ze naar huis gaan. Ze gaan geleidelijk over van een terughoudend verblijf in het huis van hun ouders tijdens bezoeken, naar een comfortabel afslaan van uitnodigingen van thuis, naar een verblijf in een hotel of bij vrienden, zonder schuldgevoel. Sommigen kunnen uiteindelijk bij hun ouders blijven en ervan genieten. Voor anderen is het toch echt beter om het contact te verbreken, omdat ze hun oude wonden niet kunnen helen als ze iedere keer weer getriggerd worden. Dit is voor iedereen een hele persoonlijke afweging en alleen jij kan voelen wat op dit moment voor jou de meest helpende weg is.

Als je wel bij je ouders op bezoek blijft gaan, let dan op onuitgesproken regels en de grens- en communicatiepatronen. Probeer je op een andere manier te gedragen, dan zoals de rol die je speelde toen je opgroeide. Besteed aandacht aan de gewoonten en verdedigingen die je gebruikt om angst te beheersen. Stel jezelf de vraag: “Waar ben ik bang voor?” Onthoud dat hoewel je je misschien een kind voelt bij je ouders, je dat niet meer bent. Je bent nu een krachtige volwassene. Je kunt weggaan of op een andere manier reageren, in tegenstelling tot toen je klein was.

Als er sprake is van actieve verslaving en -misbruik, is het belangrijk om te bepalen welke grenzen je nodig hebt om je op je gemak te voelen. Ken je uiterste grens. Gaat het om een bezoek van een dag of een uur, of slechts een kort telefoontje? Sommige volwassen kinderen van verslaafde ouders weigeren om aan de telefoon te praten, of om bij hen in de buurt te zijn, als hun ouders aan het drinken zijn of drugs gebruiken.

Je hebt misschien broers en zussen die je onder druk zetten om een ouder te redden, of je komt misschien in de verleiding om dat te doen. In moeilijke gezinssituaties is het nuttig om met een therapeut of andere mensen te praten, die herstellende zijn van codependentie. 

Enkele waarheden over het hebben van disfunctionele ouders

Het helen van een relatie begint bij jou, jouw gevoelens en houding. Soms is aan jezelf werken voldoende. Dat betekent niet dat je ouders zullen veranderen, maar jij wel. Soms is vergeving nodig, of is een gesprek nodig. Hier zijn enkele dingen om over na te denken als het om jouw familie gaat*:

1. Je ouders hoeven niet te helen voor jou om beter te worden.
2. Scheidingen alleen zorgen niet voor heling. Tijdelijke afstand kan wel ruimte geven om tot jezelf te komen en te voelen wat je voelt en nodig hebt.
3. Je bent je ouders niet.
4. Je bent ook niet de beledigende dingen die ze over je zeggen.
5. Je hoeft je ouders niet leuk te vinden, maar je kunt nog steeds aan ze gehecht zijn en van ze houden.
6. Actieve verslaving of misbruik door een ouder kan je triggeren. Stel grenzen en beoefen onthechting.
7. Je kunt gezinsleden niet veranderen of redden.
8. Onverschilligheid, niet haat of woede, is het tegenovergestelde van liefde.
9. Iemand haten belemmert het liefhebben van jezelf.
10. Onopgeloste woede en wrok doen je pijn.

Wat jij kunt doen

Begin met therapie en leer misbruik en manipulatie herkennen. Leer hoe je je zelfrespect kunt vergroten en schaamte en jeugdtrauma kunt helen. Zorg voor een ondersteunend netwerk en word financieel onafhankelijk van je ouders.

* Uit Codependency voor Dummies, 2e editie 2014, John Wiley & Sons

Bron: Darlene Lancer