Wanneer is schuldgevoel passend?
Soms is schuldgevoel gepast. Als je echt iets verkeerd hebt gedaan of een ander hebt beschadigd, is het helpend je daar tijdelijk slecht over te voelen. Zodat dit slechte gevoel je kan motiveren om iets te veranderen, of het goed te maken.
Maar als je je door je schuldgevoel zo slecht voelt dat je jezelf constant bekritiseert, er niet van kunt slapen, of het gebruikt als bewijs dat je een mislukkeling of niets waard bent, is het verre van helpend. Je fouten accepteren, jezelf vergeven en het goedmaken (indien nodig) zijn gezonde componenten van zelfrespect en stellen je in staat om van je fouten te leren en wijzer verder te gaan.
Wanneer is schuldgevoel schadelijk?
Veel codependents ervaren regelmatig en terugkerend ongepaste schuldgevoelens; ze voelen zich slecht over dingen die ze niet hebben gedaan, waar ze geen controle over hebben, of die helemaal niet hun verantwoordelijkheid zijn.
Ongepast schuldgevoel kan je ervan weerhouden:
- gezonde grenzen te stellen
- je los te maken van negatieve of uitputtende mensen
- voor jezelf te zorgen
- volledig en authentiek te leven
Leef je voor jezelf of voor anderen?
Schuldgevoel doet ons leven voor andere mensen. We proberen te “zijn” wie zij willen dat we zijn en doen wat zij van ons verwachten. Het doorbreken van deze rol of plek, die we misschien al zolang hebben geaccepteerd, kan ons ten onrechte het gevoel geven dat we falen. We voldoen niet aan de verwachtingen en mensen zullen boos of teleurgesteld zijn in ons. Dit is erg pijnlijk voor codependents, omdat we er zo trots op zijn dat we zorgzaam, gevend en betrouwbaar zijn.
Voorbeelden van codependent schuldgevoel
Iemand geeft jou de schuld van allerlei problemen die niets met jou te maken hebben, maar met keuzes, problemen en frustraties van die betreffende persoon. Jij verontschuldigt jezelf en neemt de schuld of verantwoordelijkheid op je die niet van jou is.
Je voelt je schuldig omdat je niet aan de verwachtingen van een belangrijke ander voldoet. De ander bekritiseert jou en om die reden twijfel je of je wel het juiste doet, ook al heb je niets verkeerd gedaan.
Voor veel codependents zijn dergelijke dynamieken bekende patronen, die begonnen in de kindertijd toen je het doelwit was van ouders of broers en zussen, die je de schuld gaven of tot zondebok maakten. Emotioneel ongezonde mensen gebruiken schuldgevoelens vaak om te manipuleren en te krijgen wat ze willen. En ze gebruiken projectie als een manier om hun eigen kwetsende gedrag te ontkennen en zo weigeren ze verantwoordelijkheid te nemen voor hun wonden of daden.
Als je schuld gebaseerd is op onrealistische verwachtingen, perfectionistische idealen, verwrongen gedachten en angst, is dat niet gezond en al helemaal niet helpend. Het verslechtert het gevoel van eigenwaarde juist en kan bijdragen aan woede, wrok en zelfkritiek.
Ongepast schuldgevoel verminderen
Om ongepaste schuldgevoelens te verminderen, is het goed om je denkpatroon te veranderen en met wat meer afstand naar je innerlijke criticus te kijken en te luisteren. Je mag echt geloven dat je niet perfect hoeft te zijn en dat je niet iedereen tevreden hoeft te houden, je bent niet verantwoordelijk voor wat andere mensen doen, of voor dingen waar je geen controle over hebt. En het is oké om je eigen keuzes te maken en te doen wat het beste voor jou is, ook als dat tegen de wensen van anderen ingaat!
De volgende schuldgevoel test vragen kunnen je helpen inzicht te krijgen in je schuldgevoel, te bepalen of dit klopt en te kijken of je meer realistische verwachtingen voor jezelf kunt scheppen.
Kies voor deze oefening slechts één ding waarover je jezelf schuldig voelt en beantwoord de vragen op basis van die situatie. Je kunt de oefening later met andere situaties herhalen, als je wilt.
- Waar voel je je schuldig over?
- Waarin weerhoudt schuld je? (Grenzen stellen, zelfzorg, voor jezelf opkomen, je goed voelen over jezelf, etc.)
- Welke negatieve invloed heeft dit op jou of op jouw leven?
- Schuldgevoel is gebaseerd op de overtuiging dat je iets verkeerd doet. Wat denk je specifiek dat je nu verkeerd doet?
- Nu wil je bepalen of dit gepaste schuld is (je hebt echt iets verkeerd gedaan) of ongepast schuldgevoel (gebaseerd op onrealistische verwachtingen, vervormde gedachten, ideeën van andere mensen over hoe je je zou moeten gedragen). Is jouw schuldgevoel in de huidige situatie gepast of ongepast?
- Hoe verwachten anderen dat je je in deze situatie gedraagt?
- Ben je het eens met deze verwachtingen?
- Hoe denk je dat je in deze situatie zou moeten handelen?
- Wie beslist er wat goed voor je is, jij of de ander?
- Wat gebeurt er als je niet perfect bent, of niet aan je eigen of andermans verwachtingen voldoet?
- Hoe kun je je eigen verwachtingen aanpassen, zodat ze weerspiegelen wat echt belangrijk voor je is?
- Herken je vervormde gedachten die je schuldgevoel voeden? Welke gedachten zijn dat?
- Denk je dat het verkeerd zou zijn als een vriend(in) doet waar jij je schuldig over voelt? Waarom of waarom niet?
- Kun je door je schuldgevoel heen ademen, zodat je lichaam ruimte krijgt om dit gevoel los te laten?
Keihard voor jezelf zijn is niet nuttig en bevordert gezonde eigenwaarde en persoonlijke groei niet. Jezelf vriendelijkheid schenken en kijken wat goed is voor jou is een veel productievere reactie op schuldgevoelens.
- Wat kun je nu doen of tegen jezelf zeggen om jezelf troost en mededogen te bieden?
wil jij leren hoe je codependentie patronen kunt doorbreken?
Volg een therapeutisch traject bij Sarah Hofman in Enkhuizen of doorbreek je ongezonde relatiepatronen tijdens een therapieweek op Samos.
Werk je liever in je eigen omgeving en op je eigen tempo aan je proces, doe dan de online training “Doorbreek je codependentie patronen.”
Mijn overtuiging is dat ik niet deug. Ik krijg vaak de bevestiging dat ik leuk ben en dan voel ik me daarna schuldig walgelijk of ik iets heel ergs heb gedaan! Ik heb iemand voor de gek gehouden!!