Hulpverleners voelen het vaak als hun roeping om anderen te helpen bij het verlichten van pijn en ze willen anderen graag helpen bij het helen van emotionele wonden.
Zeker als ze zelf ook te maken hebben gehad met trauma, willen ze de vaardigheden, die ze hebben geleerd om hiermee om te gaan, graag delen met anderen die soortgelijke problemen doormaken. Ze kunnen het gevoel hebben dat zorgen voor anderen betekenis en zin aan hun leven geeft. Het is natuurlijk ook heel mooi dat je als ervaringsdeskundige op deze manier betekenis kunt geven aan alles wat je in je jeugd of in bepaalde situaties hebt meegemaakt. Het is dan allemaal niet voor niets geweest…
Wat je reden ook is om therapeut of hulpverlener te worden, de kans bestaat dat je plaatsvervangend trauma ervaart door de verhalen die je dagelijks hoort en de ervaringen die worden gedeeld door de mensen met wie je werkt. Dit secundaire trauma, ook wel compassievermoeidheid genoemd, kan je werk ernstig belemmeren als je je niet bewust bent van de negatieve impact en als je niet voldoende voor jezelf zorgt. En dat zou zonde zijn van onze mooie roeping, vind je niet?
Je wilt als hulpverlener natuurlijk niet anderen helpen vanuit codependentie, waarbij de gevoelens en behoeftes van je cliënten belangrijker worden dan je eigen welzijn en behoeftes. Je kunt nu eenmaal een ander pas goed en effectief helpen als je eerst en vooral goed voor jezelf zorgt. Het is niet voor niets dat we in het vliegtuig het zuurstofmasker eerst bij onszelf moeten opzetten voordat we een ander helpen…
Je bewust worden van compassievermoeidheid is belangrijk. Hieronder enkele rode vlaggen:
- Te veel bezig zijn met de traumatische verhalen van de mensen met wie je werkt.
- Emotionele symptomen van woede, verdriet, stemmingswisselingen, angst of depressie.
- Fysieke problemen die verband houden met stress, zoals hoofdpijn, buikpijn, vermoeidheid of slaapproblemen.
- Je opgebrand, leeggezogen, machteloos, hopeloos, gedesillusioneerd, prikkelbaar en/of boos voelen.
- De neiging om jezelf te isoleren, te laat te zijn, bepaalde mensen te vermijden.
- Een gebrek aan empathie en verlies van motivatie ervaren.
- Niet meer goed weten wat je zelf voelt, hoe het fysiek met je gaat, altijd maar doorgaan en gericht zijn op het helpen van anderen.
Professionals die vaak compassievermoeidheid ervaren zijn onder meer therapeuten, maatschappelijk werkers, kinderwelzijnswerkers, politieagenten en brandweerlieden. Maar in feite is iedereen die dagelijks met trauma te maken heeft, vatbaar voor plaatsvervangend trauma.
Professionals die zelf aan trauma zijn blootgesteld, kunnen vaak dieper en beter afstemmen op de problematiek van hun clienten vanwege hun herkenning en begrip van de pijn, maar lopen ook meer risico om compassievermoeidheid te ontwikkelen, vooral als ze hun eigen ervaringen niet (voldoende) verwerkt hebben.
Het ontwikkelen van adequate zelfzorg is daarom geen overbodige luxe. Wat kun je doen:
Zorg voor een goede balans tussen werk en privé
Dit houdt in dat je de tijd moet nemen om op te laden en te lange werkdagen en/of het dragen van een te zware werklast of het op je schouders nemen van een te grote verantwoordelijkheid moet vermijden. Misschien kun je meer tijd tussen je sessies plannen en in de pauze een lekkere wandeling maken. Zorg dat je na een intensieve werkdag tijd voor jezelf hebt om op te laden en iets te doen waar je positieve energie van krijgt.
Hanteer gezonde grenzen
Als je vol zit, zeg dan nee tegen nieuwe aanmeldingen en verwijs mensen door naar collega’s. Zorg ervoor dat cliënten je niet op ieder moment maar kunnen bellen of mailen. Wees duidelijk over wanneer en hoe je bereikbaar bent en hanteer hierin gezonde grenzen.
Bewegen om stress te verlichten
Beweging is belangrijk om de feel-good endorfines te helpen verhogen en de kijk op het leven te verbeteren. Het volgen van een yogales, sporten, of gewoon een lekkere wandeling maken kan stimulerend werken en het perspectief helpen veranderen.
Meditatie om tot rust te komen
Meditatie heeft veel voordelen en kan helpen je vrediger en meer geaard te voelen. Het is hoe dan ook goed om je aandacht wat meer naar binnen te richten en jezelf regelmatig af te vragen hoe het met je gaat, hoe je je fysiek voelt en wat je nodig hebt om je beter te voelen. Op internet zijn veel begeleide meditaties te vinden, die in het begin helpend kunnen zijn, voordat je een eigen manier van meditatie en stilte opbouwt. Doe eventueel om te beginnen mijn gratis challenge “Luisteren naar je lichaam”.
Ontwikkel een goed sociaal netwerk
Het hebben van een goed ondersteuningssysteem is belangrijk om op een zinvolle manier contact te kunnen maken met anderen. Niet alleen om je emotioneel te ondersteunen, maar vooral ook om plezier en positieve gevoelens te ervaren.
Gebruik humor om te ontladen
Humor is een goed medicijn als het gaat om het verlichten van stress en het verbeteren van iemands humeur. Bekijk een komedie of een voorstelling van een cabaretier, speel met een huisdier of met je kind, lees een grappig boek – wat je maar helpt om je te ontspannen en wat meer lichtheid te ervaren.
Maak verbinding met Moeder Natuur
Buiten zijn in de natuur is voedend. Dus ga lekker wandelen in het bos, op het strand of werk in de tuin. Zwem in natuurwater als het mooi weer is. Ga regelmatig op vakantie en zoek een natuurrijke omgeving op. Voel de energie van de bomen, bloemen en planten. Luister naar de geluiden van vogels en andere dieren.
Doe activiteiten buiten je werk om
Haal je gedachten van je werk af door een interessante cursus te volgen of door creatief bezig te zijn, zoals tekenen, schilderen, fotograferen, muziek maken of schrijven.
Doe ook regelmatig aan intervisie en supervisie
Bespreek met collega’s of een supervisor waar je tegen aan loopt. De kans is aanwezig dat de begeleiding van anderen ook niet meer zo lekker loopt als jijzelf niet lekker in je vel zit en dat er overdracht/tegenoverdracht en/of projectie plaatsvindt.
Een collega of supervisor kan je helpen je blinde vlekken in de begeleiding zichtbaar te krijgen waardoor je kunt inzien op welke punten het van belang is aan je eigen stukken te werken. Ook als je geen last hebt van compassievermoeidheid of secundair trauma, is intervisie/supervisie natuurlijk altijd een belangrijk onderdeel van je werk als je met mensen werkt.
Maak een afspraak met een therapeut
Juist mensen die werken in de helpende beroepen kunnen baat hebben bij een afspraak met een andere hulpverlener, vooral als ze last hebben van compassievermoeidheid. Een empathische therapeut kan helpen de zaken in perspectief te plaatsen, je eigen trauma te verwerken en inzichten in jezelf te krijgen die helpen om hier beter mee om te gaan.
Hoe meer je aan je eigen emotionele thema’s gewerkt hebt en hoe bewuster je hiervan bent, hoe vrijer je anderen kunt begeleiden zonder er zelf door belast te worden. Los daarvan is het voor iedereen van belang om goede zelfzorg toe te passen. Dit geldt zeker en vooral voor ons als hulpverleners. Uiteindelijk zijn wij toch ook vaak een rolmodel voor onze cliënten…
Wil jij als ervaringsdeskundige therapeut je eigen patronen doorbreken?
Loop je als professional ook nog regelmatig tegen jouw eigen patronen aan en zou je deze ongezonde patronen graag willen doorbreken, zodat je daar ook anderen bij kunt begeleiden?
De online training “Doorbreek je codependentie patronen” is een laagdrempelige manier om aan je eigen patronen te werken, al dan niet samen met een paar 1:1 sessies op maat.
Werk je liever aan jezelf tijdens een ontspannen vakantie op het Griekse Samos? Laat je dan begeleiden door Sarah Hofman tijdens een individuele therapie week op Samos.
