Wat is het meest stressvolle van de feestdagen? Behalve de drukke supermarkten, lange to-do lijsten, financiële stress, is het voor veel mensen het omgaan met moeilijke familieleden en de emotionele stress die dat oplevert, het meest stressvolle van het vieren van de feestdagen.

Familiepatronen die herhaald worden

Het kerstdiner met je familie of schoonfamilie kan gezellig en fijn zijn, wanneer we genieten van elkaars gezelschap en we elkaar met respect en liefde behandelen. Het kan ook energie vreten en oude wonden openhalen, wanneer je tijd doorbrengt met familieleden die nog steeds je grenzen overschrijden. Of met familieleden die altijd een probleem of een crisis lijken te hebben en je aandacht opeisen.

Alle patronen die in het gezinssysteem spelen, worden tijdens zo’n kerstdiner vaak uitvergroot, en dat is extra pijnlijk als we verwachtingen hebben van een kerstdiner aan een mooi gedekte tafel met allemaal gezellige, lachende en lieve mensen om ons heen, zoals je het op tv vaak ziet.

Leeggezogen, geïrriteerd en moe na het kerstdiner?

Wanneer je je familie bezoekt, voel je je daarna dan vaak leeggezogen, geïrriteerd en moe? Zo ja, dan weet je waarschijnlijk wat ik bedoel.

Het kan zijn dat je regelmatig wordt belast met dramatisch gedrag. Zoals (passief) agressief, kinderachtig, ongepast gedrag of buitensporige emotionele reacties.

Het kan zijn dat je familieleden niet op een volwassen manier kunnen praten over hun gevoelens en geen zelfreflectie vertonen en zich voortdurend richten op de ander. Ze praten in termen van “schuld” en nemen geen verantwoordelijkheid voor eigen gedrag.

In de buurt zijn van andermans disfunctioneel gedrag is mentaal uitputtend en kan angst veroorzaken. Het kan voelen als een donkere wolk die boven je hangt. Het verandert een fijne en gezellige gelegenheid in een van boosheid en negativiteit.

Het kan ook zijn dat er ogenschijnlijk helemaal geen drama is. Dat alles zogenaamd heel gezellig verloopt. Maar dat er onderhuids allerlei spanningen zijn die niet worden uitgesproken, maar die wel voelbaar zijn. Misschien is het de familienorm om emoties te vermijden. Misschien gaan de gesprekken over koetjes en kalfjes en worden spanningen met passief agressieve reacties en sarcasme toegedekt.

Soms kun je het in de lucht voelen hangen. Je kunt het voelen wanneer anderen heel gespannen of heel alert zijn, zeker als je codependent en gevoelig voor andermans energie bent, waardoor het zo uitputtend is.

Ook kan het kerstdiner zo afstandelijk en oppervlakkig zijn, dat het voor iedereen als een verplichting voelt en het kerstdiner “uitgezeten” moet worden.

Jouw rol in het gezinssysteem

Het kan zijn dat jij als codependent geneigd bent een bemiddelende of verzorgende rol te spelen in het familiedrama, of dat jij je volledig aanpast om het maar zo gezellig mogelijk te houden, het kan zijn dat je de clown gaat uithangen om de sfeer gezellig en luchtig te maken. Allemaal rollen die je waarschijnlijk al in je kindertijd hebt aangeleerd, maar die waarschijnlijk niet echt helpen, want anders werd je niet nog steeds in datzelfde drama gezogen.

Dramatisch en agressief gedrag is manipulatief. Als wij hierin meegaan, belonen we dit en geven we het signaal af dat dit OK is. Drama heeft de neiging om zichzelf op te bouwen, mensen erin te trekken en besmettelijk te worden. Het is hard werken om de patronen te doorbreken die je jezelf hebt aangeleerd om te reageren.

Hoe om te gaan met familiedrama tijdens het kerstdiner?

Je kunt er voor kiezen niet te gaan

Het lijkt soms geen optie, omdat het voor de meesten van ons ook heel belangrijk is om onderdeel te zijn van je familie en je graag gezamenlijk kerst wil vieren. Alleen zijn met de feestdagen is ook geen aantrekkelijke gedachte.

Maar als je al zeker weet dat de patronen zich zullen herhalen, dat er niet wordt gereflecteerd op eigen gedrag en dat er na zo veel jaren drama niets is veranderd. Dat gesprekken waarin je je gevoelens hierover hebt geuit, niet hebben geholpen. Dan kun je ervoor kiezen je kerstdagen op een andere manier door te brengen dan met je familie. 

Vraag je zelf eens af wat het meest liefdevol is wat je je innerlijke kind kunt geven tijdens de feestdagen? Is dat een kerst met je familie en de daarbij behorende stress en ieder jaar terugkerende pijnlijke emoties?  Of is dat een kerst zonder je familie maar misschien met zelf gekozen vrienden? Al zul je dan het verdrietige gevoel moeten verwerken dat het verlangen naar een gezellig kerstdiner met een liefdevolle familie helaas niet vervuld kan worden…

Alleen jij persoonlijk kunt bepalen wat voor jouw welzijn gezonder en beter is. Voor de een zal het een betere keuze zijn om ondanks de stress en familiepatronen toch het kerstdiner met familie door te brengen. Voor een ander is een kerst zonder familie een betere optie.

Bewaak je grenzen

Als je wel hebt besloten deel te nemen aan het kerstdiner met je familie, kijk dan hoe je in ieder geval je eigen grenzen beter kunt bewaken. Let op de fysieke sensaties in je lichaam die aangeven dat iemand over jouw grenzen gaat. Blijf voelen en registreren wanneer er een grens overschreden wordt en spreek vooraf met jezelf af wat je gaat doen als dit gebeurt en houd jezelf daaraan!

Jouw dramatische familielid mist waarschijnlijk grenzen, wat betekent dat jijzelf super duidelijke en consistente grenzen nodig gaat hebben. Ze denken dat ze het recht hebben om gesprekken naar zich toe te trekken, eisen te stellen en dat ieders plannen op hen aangepast moeten worden. Het is jouw taak om een lijn te trekken en hen te laten weten wat voor jou acceptabel gedrag is en wat je bereid bent om te doen. Breng je gezondheid, je emotionele welzijn, of de mogelijkheid om te genieten van de feestdagen niet in gevaar, om te voldoen aan andermans onredelijke eisen.

Wat is helpend bij het stellen van gezonde grenzen:

Accepteer dat je andermans gedrag niet kunt veranderen

Jezelf eraan herinneren dat je mensen niet anders kunt laten gedragen, is altijd belangrijk. Jij bent niet verantwoordelijk. Zij kunnen alleen zelf hun eigen gedrag veranderen, als ze dat willen. Als je dit in gedachten houdt, terwijl je met mensen omgaat, ben je waarschijnlijk minder geneigd om ongewenst advies te geven, deel te nemen aan discussies, of te worden teleurgesteld dat je broer of zus alweer ruzie aan het maken is, nog voordat de kalkoen op tafel staat.

Anticipeer op stressvolle emotionele situaties

Besteed enige tijd om erover na te denken wanneer er drama heeft plaatsgevonden en wie dit voorheen heeft veroorzaakt. Vaak zijn er patronen. Herkennen wanneer je het meest kwetsbaar bent, kan je helpen om een plan te maken en jezelf voor te bereiden hoe je je zou willen gedragen wanneer je getriggerd wordt.

Blijf kalm en houdt overzicht

De sleutel om bij jezelf te blijven is kalmte te bewaren, overzicht te houden en niet in het drama mee te gaan. Ik weet dat het moeilijk is! Maar het kan zijn dat je familie ernaar op zoek is dat jij reageert en heftig reageert. Ze willen dat je je op hen richt. Jouw doel is om het drama of je eigen gevoelens daarover als een golf over je heen te laten komen, maar er niet in mee te gaan. Diepe ademhaling, oefeningen om te aarden, mantra’s en andere ontspanningstechnieken kunnen helpen bij jezelf te blijven.

Haal jezelf fysiek weg uit het drama

Geef jezelf wat ruimte tussen jou en het drama. Plan wat pauzes in. Ga een wandeling maken. Speel met de kinderen. Of bied aan om naar de schuur te lopen om meer openhaardhout te halen. Het is prima om je even gedurende 10 minuten terug te trekken op de slaapkamer of het toilet, zodat je even tot jezelf kunt komen en jezelf kunt afvragen wat je voor jezelf nodig hebt om te kunnen blijven, zonder dat je over je eigen grenzen gaat.

Laat het niet over jou gaan

Het drama van de ander gaat niet over jou – ongeacht wat iemand zegt. Een ander nuttig ding om in gedachten te houden is dat jouw dramatische familielid haar/zijn problemen, trauma’s en onzekerheden op jou aan het projecteren is. Ja, het is moeilijk om dingen niet persoonlijk op te vattem als je gewend bent om de schuld te krijgen. of aangewezen te worden als oorzaak van het probleem. Probeer te bedenken wat het gedrag van je familielid over hem of haar zegt, of wat het voor jou betekent.

Blijf bij jezelf

Concentreer je op jezelf en je eigen waarheid over de situatie. Maak je niet te druk over wat anderen doen of zeggen. Neem geen verantwoordelijkheid op je om andermans problemen op te lossen (de kans is groot dat je dit sowieso niet kunt).

Wanneer je denkt dat je kan of mag ingrijpen, zal je meegezogen worden in andermans drama. Ook al is het moeilijk om niets te doen, terwijl andere mensen pijn hebben, maak het niet jouw taak om de situatie te herstellen of te veranderen. Als iemand je erin probeert te trekken, kun je zelfs zeggen, “ik werk eraan om bij mezelf te blijven.“

Vraag hulp

Doe, indien mogelijk, een beroep op ondersteuning. Dit kan een ander familielid zijn die ook graag vrij wil blijven van drama. Of het kan een vriend(in) zijn die bereid is om mee te gaan of het met je na te bespreken. Kijk hoe je wat extra zelfzorg toe kunt passen vóór de kerstdagen. of op de dag zelf.

Ik hoop dat deze tips je kunnen helpen om jezelf te beschermen tegen familiedrama dat jouw vrede en het plezier van jouw feestdagen probeert te belemmeren.

Ik wens je alvast veel succes en sterkte met het bewaken van je grenzen tijdens het kerstdiner en hopelijk kun je hiermee meer genieten van de feestdagen dan voorgaande jaren!